Andvari - 01.01.1945, Page 39

A NDVAIlI
Lýðvcldishugvckja um islenzkt mál
35
hugsað á jörðu,“ segir Einar Benediktsson. Þetta verðum vér
að gera satt, ef það er ekki satl, en það er áreiðanlega sannara
en l'lesta grunar. Menn skulu sanna það, ei' þeir reyna af alúð,
að orðin koma, þegar á þeim þarf að lialda, þótt ýrnsum kunni
að verða torfynt í fyrstu, ef fast er haldið við þá ákvörðun að
leita aldrei á náðir erlendra mála fyrri en þrautleitað hefur
áður verið í orðaforða íslenzkunnar. Þetta hefur líka jafnan
verið stefna og aðferð allra hinna beztu og mestu frömuða
islenzkrar menningarviðleitni. Menn munu líka komast að
raun um, að þvi meiri rækt sem lögð verður við málið, því
hetur skýrast aftur þau þjóðerniseinkenni, sem farin eru að
niást, og því ótvíræðari verður sjálfstæðisréttur vor til fram-
búðar. Þeir, er sjálfstæði íslands er eitthvað meira en glamrið
tómt, hljóta að vilja leggja sig alla fram til að varðveita sem
hezt íslenzk þjóðareinkenni, en þeir verða þá fyrst og fremst
að láta sér annt um íslenzkt mál. Hirðuleysi i þessu efni hjá
ýmsum, er hátt lætur í um sjálfstæði þjóðarinnar, bendir að vísu
a nokkuð annað, en á það má vísast líta sem breyzkleikasyndir.
Mál er fyrst og fremst orð. Að læra mál, hvort heldur það
ei' eigið móðurmál eða eitthvert annað, er því ávallt og eins
nu og á dögum Snorra Sturlusonar í því fólgið að „hevja sér
°rðfjölda“, afla sér orðaforða, nema heiti, læra, hvað kallast
eða hvaða orði sé táknuð hver vera og hlutur og hugtak, eigin-
leiki, athöfn, háftur, hver orð tákni samband orðanna sín í
nnlli eða tengsl þeirra, festa sér i minni hljóðan þeirra í tali
(iraniburð), útlit þeirra í riti (stafsetningu), temja sér réttar
i)eygingar þeirra, sem beygingum taka, rétt samband annarra
01ða við þau og rétta meðferð þeirra í samhengi, gera sér ljósa
nierkingu þeirra eða merkingar, ef fleiri eru, og síðast, en ekki
s'z1, leggja alvarlega stund á smekkvísi í orðavali og vand-
vn’kni í orðalagi, — i stuttú máli að tileinka sér gott mál. Það
ei æflunarverlc íslenzkukennslunnar að kenna þetta, og það er
Idgangur íslenzkunámsins að læra þetta, læra vel gott mál.
Nu má segja, að það geti verið álitamál, hvað sé gott mál,
g°ð islenzka, en um það ætli ekki að þurfa að deila lengi.