Andvari - 01.01.1945, Page 61

ANDVARi
Lýðveldishugvekja um islenzkt mál
57
því ættu þær ekki að þola körluin neinn herradóm yfir sér,
venja þá af því að kalla sig' „herra“ og forðast sjálfar að kalla
þá svo. Eng'inn skal vera annars lierra utan herrann og svo
biskupinn í kristinni kirkju. Svo ættu og konur náðarsam-
legast að aftaka með öllu þann óvanda að láta kalla sig „döm-
ur“, meðan annar franzós er ekki útbreiddari hér en er, enda
er íslenzlta heitið „kona“ og fjöldi annarra íslenzkra kvenlieita
langt um virðulegra. Ótilknúðir ættu karlmenn að sjá sjálfir,
hversn óviðurkvæmilegt það er nú að ávarpa heiðvirðar ung-
frúr islenzkar með útlenzkuslettunni „fröken“, þó að þeim hafi
ekki enn þá auðnazt að venja sig af því að hafa i tali sínu
ýmis dönsk orð, er háttvíslegast er að rifja ekki upp hér, því
að íslenzkar konur eru fráleitt svo íslenzkum heillum liorfnar,
að þær láti sér á saina standa um þrifnað í málfari fremur en
i öðrum efnum, ef karlmennirnir fást einhvern tíma til þess
að rífa sig upp úr hugsunarleysinu um málfar sitt. Löngum
hefur fremur þótt vilja standa á þeim til þrifnaðarsamlegs
háttalags.
Vér eigum eigi að eins að hugsa á málinu, lieldur einnig
að lnigsa málið, velja skynsamlega og' smekkvislega úr orð-
ani, sem átt geta við, þau, sem hezt eiga við samkvæmt eðlilegri
og skynsamlegri hugsun, en ekki eftir því, liversu þau liggja
a tungu eða láta í eyrum, nema þetta fari saman við liitt. Síð-
arnefnda háttinn í orðavali verður að virða fólki til vanmættis
i bugsun eða tungutaki eða heyrn, og má ekki liafa þess hátt-
ar til eftirbreytni um orðaval, en er þolanlegt til sundurgerðar.
Enn er eitt meginatriði íslenzks málfars, er málþrifnaðar-
inenn verða að liafa vakandi liug á að standa trúlega á verði
luii gegn liirðuleysisyfirgangi málfarssóða og njóta til þess
óbilgjarns stuðnings af íslenzkukennslunni i landinu. Það er
íslenzkt orðalag í ræðu og riti. Nú fer óðum í vöxl liið magn-
oðasta hirðuleysi um þetta atriði. Ber þar mest á því, sem leið-
inlegast er nú, þvi að það sýnir svo átakanlega andlegt ósjálf-
stæði vort, að álirifa frá dönsku orðalagi gætir meira í rituðu
ináli en eðlilegrar málvenju meðal íslenzkrar alþýðu. Sem
úænii iná nefna það, er greinir er hafður með lýsingarorðum,