Menntamál - 01.12.1939, Blaðsíða 11

MENNTAMÁL
137
ekki fest sér í minni. En um leið og þau læra að skilja og
nota ný orð, læra þau einnig um hlutina og íyrirbrigðin
sem orðin tákna, þau læra um ár og dali, sléttur og ása,
jökia og ósa, silunga, laxa, skordýr og fugla. Með öðrum
orðum, þau læra landafræði, dýrafræði, jarðfræði,
máske grasafræði og veðurfræði. Þá gæti talið einnig
borizt að Ingólfsfjalli og Þingvöllum, en um leið, er sagan
komin til skjalanna. Þegar við komum heim úr
ferðinni, lesum við allskonar lýsingar úr íslenzkum bók-
menntum, kvæði, sögur og frásagnir um ár og fossa, dali
og jökla. Við sýnum skuggamyndir af samskonar fyrir-
brigðum víðsvegar frá íslandi eða öðrum löndum. Börnin
teikna, gera ritgerðir, orðalista, skipta orðunum í flokka,
beygja þau o. s. frv. Við vorum i leit eftir orðum, snjöllum
lýsingum og viðfangsefnum til að athuga, liðka orðaforð-
ann, æfa athyglis- og stílgáfuna. Með öðrum orðum, við
vorum í móðurmálstímum, en við lærðum um leið landa-
fræði, náttúrufræði, sögu, við æfðum lestur, skrift og
teiknun og við hefðum auðveldlega getað komið reikningi
og jafnvel handavinnu að einnig. Ég hefði alveg eins getaö
tekið óskyldustu dæmi önnur: togara, ullarverksmiðju,
sveitabæ, matjurtagarð o. s. frv., hafið leit að íslenzkum
orðum, efni í lýsingar, athuganir, umræðuefni, en við kynn-
urnst óhjákvæmilega um leið margvíslegustu staðreyndum,
sem í raun og veru tilheyra einhverri annarri námsgrein.
Þannig liggja leiðirnar frá móðurmálsnáminu opnar í
allar áttir til annarra námsgreina. Og á hinn bóginn er ó-
mögulegt að læra móðurmálið, án þess að kynnast marg-
víslegum fyrirbrigðum tilverunnar. Til þess að tala, þarf
umtals- og umhugsunarefni, og til þess að læra að tala
eða rita fjölbreytt og myndauðugt mál, þarf ekki sízt raun-
hæfa þekkingu og æfingu í athugun á athugun ofan.
Þá vík ég að öðru atriðinu, sem ég nefndi hér að framan,
hættunni, sem vofir yfir íslenzkri tungu vegna fólksflutn-
inganna úr sveit í kaupstað og þjóðlífsbyltingu þeirri, sem