Menntamál - 01.08.1967, Blaðsíða 46

140
MBNNTAMÁL
hvern frá öðrum, ef sama rödd segir þá í sömu tónhæð, en
rödduðu málhljóðin þekkjum við alltaf hvert frá öðru, þótt
þau séu sögð í sömu tónhæð og hvaða rödd sem segir þau.
Hvert þeirra hlýtur því að liafa sitt séreinkenni, sem eyrað
getur þekkt það á. Menn veltu því lengi fyrir sér, hvað það
væri í málhljóðunum, sem gerði okkur mögulegt að að-
greina þau, og enn mun það varla vitað, svo hægt sé að
skilgreina það af fyllstu nákvæmni, en þó er nú fullvíst tal-
ið, að mismunandi samsetning yfirtóna málhljóðanna geri
okkur þetta mögulegt.
En hvort sem það nú er vegna þess, að einn eða fleiri yf-
irtónar hvers málhljóðs eru sterkari eða veikari en þeir ættu
að vera í venjulegum tóni, svokallaðir formantar eða ein-
kennistónar, eins og áður var talið, eða ákveðið hlutfall milli
hinna ýmsu yfirtóna einkennir þau hvert frá öðru, er þó full-
víst talið, að við verðum að geta heyrt nokkurn veginn jafn-
vel tóna allt upp í 3500 sveil lur á sek. til að geta aðgreint öll
málhljóðin. Og enginn vafi er talinn á því, að séreinkenni
hvers málhljóðs liggi í yfirtónum þess.
Heyri barn jafn vel tóna upp í 500 sveiflur á sek. er lík-
legt, að það heyri grunntóna flestra rödduðu málhljóðanna,
en ekki séreinkenni þeirra, sem liggja hærra á tónstiganum
en það getur heyrt, og því verða málhljóðin eins í eyrum
þess. Barn með heyrnarlínurit eins og 3. mynd sýnir, mundi
hafa möguleika til að greina hljóðfall (rythma) málsins
gegnum eyrað, væri það sérstaklega æft í því, en skiljanlegt
mál gæti það ekki lært gegnum heyrnina, vegna þess að það
gæti ekki heyrt séreinkenni hinna ýmsu málhljóða.
Málfarseinkenni.
Heyrnardeyfan hefur mismunandi áhrif á málfarið, eftir
því á hve háu stigi það er.
Barn, sem hefði heyrn eins og 4. mynd sýnir, mundi hafa
ófullkomið mál, úr því mundu falla flest áherzlulaus at-
kvæði, forsetningar, samtengingar og ýmis önnur orð, sem