Menntamál - 01.08.1967, Blaðsíða 56

150
MENNTAMÁL
framandi mál á sem skemmstum tíma. Málvísindamönnum
var falið að skipuleggja hagkvæm námskeið í ólíkustu tungu-
málum. Farið var að leggja áherzlu á kennslu heilla setn-
ingaforma, sem lærð voru utan að og margæfð og framburð-
ur, formseinkenni og setningaskipan viðkomandi máls kennt
á þeim grundvelli. Megináherzla var lögð á þrotlausa þjálf-
un í að hlusta á hið erlenda mál og tala það.
Aðferðir þær, sem þróuðust við þessar aðstæður, hafa síð-
an verið endurbættar og prófaðar með ýmsum hætti. Ber hér
einkum að nefna starf bandarískra málvísindamanna, en
annarra þjóða menn hafa einnig lagt frarn drjúgan skerf.
Þar sem kennsluaðferðir þessar byggjast einkurn á niður-
stöðum nútíma málvísinda, mætti nefna þær einu nafni
málvisindalegu aðferðina.
Þjálfun í notkun setningaforma er eitt helzta einkenni
þessarar aðferðar. Setningaform (e. sentence pattern) er
ekki sama og setning, heldur form setninga, sú röð, sem
hlutar setninga hljóta að fylgja samkvæmt venju. Setningar
eru óteljandi, en setningaform næsta fá. I ensku eru grund-
vallarsetningaform aðeins fjögur: (1) nafnorð -þ sögn (t. d.
Birds sing), (2) nafnorð -þ sögn -þ lýsingarorð (t. d. Birds
are beautiful), (3) nafnorð -þ áhrifslaus tengisögn nafn-
orð (t. d. Canaries are birds) og (4) nafnorð -f- áhrifssögn -f-
nafnorð (t. d. Ca?iaries eat, worms). (Sbr. Roberts: Patterns
of English).
Með því að þaulæfa þessi setningaform með innskotum
og nýjum orðum næst furðufljótt árangur í nárni, sem síð-
ur eða ekki næst með öðrum hætti, þ. e. venjur ná að skap-
ast, en þær eru undirstaða þess, að mál verði manni eig-
inlegt.
Setningaform er bezt að kenna í samtalsformi. Pólskur
kennari og málfræðingur, Leszek L. Szkutnik, hefur gerzt
brautryðjandi um samningu slíkra samtalsæfinga. Hafa
samtalsbækur birzt eftir hann, þar sem ensk setningaform
eru kennd pólskum nemendum (t. d. „100 000 English Dia-