Menntamál


Menntamál - 01.02.1972, Page 35

Menntamál - 01.02.1972, Page 35
samráð sé liaft við sérfræðinga og kennara í ís- lenzkn um hin ýmsu verkefni. Samningu álits- gerðarinnar á að vera lokið fyrir mitt sumar 1972. Verður hún þá væntanlega kynnt fyrir kennurum og lögð fram til umsagnar. Eitt mikilvægasta atriði verkefnaskrárinnar er án efa þar að finna, sem vikið er að tilraun til „nýrrar skilgreiningar móðurmáls, þar sem meg- ináherzla sé lögð á málið sent atferli, er stuðli að auknum vitrænum þroska og persónulegu manngildi". Þykir hlýða að víkja nánar að þessu atriði. Mál er fjölnýtilegt, síbreytilegt og margslung- ið. Þess vegna er örðugt að gera sér fulla grein fyrir eigindum þess og hlutverkum, en auðvelt að freistast til að einfalda það fyrir sér. Slík tilhneiging til einföldunar er hættuleg námi og kennslu móðurmálsins. Þessu til glöggvunar verð- ur reynt að greina á milli þrenns konar við- horfa við móðurmálinu og til hvers þau hafa leitt og geta leitt i námi og kennslu. Munur þessara viðhorfa eða lmgmynda verður skýrastur, þegar hafður er í huga kjarni eða meginviðfang Jteirra: 1. Kjarni fyrsta viðhorlsins er, að málið sé umfram allt form og meginviðfangsefni í kennslu þess og námi sé að ná valdi á formum ritaðs máls. Því skyldi fyrst og fremst kenna og nema lestur, skrift, réttritun, málfræði og önnur forrn- atriði, sem til greina koma. Höfuðgalli þessa við- horfs er, að þar er lítil sem engin hliðsjón höfð af öðrum þáttum og eigindum móðurmálsins. Afleiðing þeirrar vanrækslu er einna auðsæjust, þegar höfð er í huga hin gífurlega jjensla, sem orðið hefur víðast hvar siðustu áratugi í útgáfu lélegs lesefnis, sem nú á sér öruggan markað; ílestir læra formlega að lesa, en varla meir — og sorpritaútgáfan blómstrar. 2. Kjarni annars viðhorfs er, að málið sé einkum fólgið í bókmenntalegum menningararfi. Að baki því virðist búa viðurkenning þess, að þörf hafi verið og sé á efni eða inntaki, sem í'yllt geti í þá vanrækslueyðu, sem þegar hefur verið nefnd. Góðar bókmenntir njóta virðingar sem spegill menningar og tíðaranda; bein kynn- ing við þær ætti að geta miðlað uppvaxandi kyn- slóð því bezta úr hugsana- og kenndalífi fyrri kynslóða og bætt hana og þroskað. Þótt réttmæti þessarar hugsjónar sé viðurkennt, fer því fjarri, að bókmenntakennsla skólanna sé því samkvæm í verki, almennt talað. Þar veldur mestu um það ríkjandi sjónarmið, að menningarheimur bók- menntanna sé sá eini, sem máli skiptir, sem leiðir til þess, að menningarheimur nemendanna sjálfra, þ. e. umhverfi þeirra, hugsunarháttur, til- finningalíf og hugðarelni, er léttvægur fundinn. Lítil sem engin tilraun er gerð til Jjess að tengja rækilega þessa tvo heima, en án þess samleiks er bókmenntakennsla og bókmenntalestur lítils eða einskis virði. Þessi einhæfi skilningur á bók- menntakennslu fæðir af sér og elur á eftiröpun og ósjálfstæði og jafnvel andúð nemenda á bók- menntum jafnframt því, að hinir mikilvægustu þættir þroskavænlegs ujjjjeldis í tengslum við ]jær eru vanræktir: munnleg tjáning, umræður, eig- inn veruleiki og reynsla nemendanna og tengsl liennar og málsins. 3. Ágallar þeirra viðhorfa við móðurmálinu, námi þess og kennslu, sem nú hefur verið stutt- lega lýst, hvetja til að leita nýs viðhorfs (án þess að hinum íyrrnefndu sé með öllu hafnað): að rnálið sé umfram allt atferli, að þörf sé á að reisa nám þess og kennslu á nýjum grundvelli, þ. e. athugun og könnun á virkni málsins eins og hún kemur fram í daglegri notkun. Kenn- urum verður að lærast að viðurkenna reynslu- heim nemenda sinna, að hann á fullan rétt á sér og er þess virði, að honum sé deilt með öðr- um. Nemendum verður að vera frjálst að tjá þann heim vanmetalaust með eigin hætti, eigin orðum, og þá ber að örva til slíks. Með aðstoð málsins rifjar nemandi upjj atvik úr eigin reynslu og ujjjjgötvar þá ýmislegt, sem hann hafði ekki áður veitt athygli eða skilið til fulls. Hann notar málið til að velja úr einstök atriði til nánari atliugunar og til að koma reglu á hlutina. Þannig fær hann reynslu sinni nýtt inntak, nýja merk- ingu. Mat og merking eru þannig hans eigin, ekki aðfengin eða útldutað af kennara. Málið er hér virkt, hans eigið atferli, ekki merkingarsnauð þula; viðurkenning þess viðhorfs, sem felst að baki þessu dæmi, er forsenda þess, að rnóður- MENNTAMÁL 29

x

Menntamál

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Menntamál
https://timarit.is/publication/376

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.