Skírnir - 01.08.1917, Blaðsíða 105

Sk'irtíiíJ
Ritfregnir.
327
vkri þetta, sem eg nefndi hér að framan að eigi væri síður þörf
aS þekkja, en fræSina um lögmál hlutheimsins: »Hér liggur fyrir
frv. um háskólakenslu i hagnýtri sálarfiæSi. Þá er fyrst aS rifja
iþaS upp, hvaS sálarfræSi er. YerS eg þá fyrst aS geta þess, aS
nú horfir alt öSruvís við en áður, meðan Hegel og fylgifiskar hans
vildu láta allar gagnstæður og mótsagnir sameinast í »hærri einingu«,
'meðan engin nefndi s á 1, nema hann ætti við ódauðlegan, andlegan
hluta mannsins, sem ætlaður væri til þess, að erfa sáluhjálpina, eða
þá færi í þann eld, sem Bloknar ekki. Nú fæst sálarfræði
að eins við rannsókn á vitundarlífi manna í þessu lífi eða með öðr-
um orðum meðvitund þeirri, sem er samfara lífi og starfi líkamans.
'Hitt er ekki verk sálarfræðinnar að rannsaka, hvort sú vitund,
■aálin, deyi um leið og líkaminn eða ekki. Það er verk heimspek-
innar, en heimspeki kallast sú fræðigrein, sem reynir að finna rök-
■studda lífs- og heims skoðun. Hún byggir á öllum greinum mann-
legrar þekkingar, þar á meðal sálarfræðinni. Margir munu ef til
vill halda að mér hafi orðið mismæli, er eg greindi svo skarpt
heimspekina frá sálarfræðinni, en það er þó ekki. Því að sálar-
fræðin er nú ekki lengur leikvöllur ímyndunarafls og hugarburðar,
■draumkendar vonir og spádómar um annað líf. Nei, nú hefir hún
fengið þá eðlilegu stefnu, að rannsaka eðli og uppruna vitundar-
innar og sarr.band hennar við þann lifanda líkama, sem hún býr i.
Hún er því orðin ein grein náttúrufræðinnar, enda reyna menn nú
að haga rannsóknum sínum um þau efni svo, að farið só eftir
Bömn rannsóknarlögum, sem tryggileg eru talin í öðrum greinum
'háttúruftæðinnar«. — Eg gat þess þá og að rétt væri að skifta
al'ri náttúrufræði í tvær höfuðgreinar, fræðina um alt það, sem er
fyrir utan vitundina, umheiminn, og fræðina um vitunaina sjálfa,
en tengiliður þar á milli væri lÍKaminn. Taldi eg þá og fyrir
Þ'ugmönnum, hverjum sálarfræði væri einkum nauðsynleg: læknum,
’kennurum, listamönnum og skáldum, vísindamönnum, dómurum,
le§gjöfum og — öllum atvinnugreinum. Eg áróttaði þá mál mitt
‘rne'5 þessum orðum : ». . . tel eg það víst að svo ágætir fulltrúar
8enr íslenzkir kjósendur senda á þing, só svo vel að sór, að þeir
viti að þekkingin er veldi. Þeir hafa líka ljóst dæmi fyrir augun-
urni þar sem Þjóðverjar eru. Það er öllum mönnum auðsætt að
þeir væru fyrir löngu orðnir fjandmönnum sínum að bráð, ef þeir
hefðu eigi haft veldi þekkingarinnar og vísindanna við að styðjast«.
(Alþt. 1915 B III 1470). En alt bar að sama brunni, heimskan
s'graði og frumvarpið náði eigi fram að ganga. Þó var sú björg £