Skírnir - 01.01.1919, Qupperneq 79

72
íslarnl 1918.
[Sklrnir
en nákunnugir menn viltust milli bœja, þó skamt væri á milli. Én
stundum var eins og biksvart myrkrið moraði af maurildum og
öskukornin fuku um eins og snarkandl gneistar eða settust á hús-
in svo aS lýsti af. Voru menn f fyrstu hræddir um, aS askan væri
banvæn gróSri og fónaði og bar eitthvaS á veikindum fyrst framan
af. En síðan var askan rannsökuð í efnarannsókarstofunni í ltvík,
og reyndist mestur hluti hennar kísilsúr efnasamsteypa og nokkuð
af járni, í efnasambandi (ferrosamb.) sem hættulegt er gróðri, en
eyddist smásaman áSur en það gæti eitrað jarSveginn. Einhver gerði
það sór til gamans, aS reyna aS reikna út hvaS öskufaliiS hefði
veriS mikið, og gizkaði hann á, aS 57 smálestir af ösku hefSu.falliS
yflr Reykjavíkurbæ þann daginn, sem einna verstur var. Þetta er
þrettánda KötlngosiS sem sögur fara af, hið fyrsta var 1179, en hiS
næsta á undan þessu 1860. Menn, sem voru á ferS eystra, gi'zkuSu
á, aS jökulgjáin, sem gosiS og hlaupið mynduðu, væri 1000 faSmar
á lengd, 300 á breidd og 80 á dypt, en aurburSurinp myndaði all*
mikla landspildu fram í sjóinn.
Onnur plágan, sem yfir gekk og ekki betri, var kvefpestin eöa
spánska veikin. En hún hefir fariS um flest lötid og orSiS, að sögn,
6 miljónum manna aS bana. Verst varS veikin í fyrri hluta nóv-
embermánaöar í Reykjavfk. Skall hún þá yfir alt f sinu og svo
ört og óvænt, að í mörgum húsum lögSust allir fbúarnir svo aS
segja í senn og margir voru hjálpar- og hjúkrunarlausir jafnvel dög-
um saman eSa lágu eiuir hjá líkum ættingja sinna, en ófærir um
að ná í aðstoð. En er á leið varS mikil bótá þessu, og var þá kom-
iS á fót reglubundnu hjúkrunar og hjálparliði og sjúkrastofum
komiS upp og ósjálfbjarga fólk flutt þangaS. Var þetta alt rekið
fyrir samskotafó ýmra einstaklinga og fólaga og unnið af sjálfboða-
um undir stjórn próf. L. H. Bjarnason. Má svo segja, aS stöSvast
hafi alt viðsklftalíf bæjarins og samband hans út á við um tíma;
búSum var lokað vegna fólkseklu, nema lyfjabúðum og branðsölu-
búðum; blöð komu ekki út og símasambönd ekki afgreidd, nema til
lækna o. b. frv. Samfara þessu var matarskortur og ýms eymd og
óþægindi, sem leiddi af illri aðbúS og húsnæðisleysi, sem mjög hefir
sorfið að í Reykjavík. Má t. d. nefna aS einn dag um áramótin
síSari var hús auglýst og báSu 80 manns um það samdægurs. Úr
matarþrönginni var reynt að bæta á ýmsan hátt, m. a, hólt Thor
Jensen uppi eldhúsi, þar sem hann gaf um og yfir 300 manns mat
daglega fram til úramóta. í Rvík er talið að látist hafi 260 manns,
tnest 14. og 17. nóv. eSa yflr 30 hvorn daginn. Flest hefir dálS á