Skírnir - 01.12.1920, Blaðsíða 12

234 “ Jón Jónsson Aðils. [Skírnir
Loks sýnir þessi ritgerð, hvert tímabil í sögu landsins
Jón þá þegar tekur að leggja ástfóstur við, en það er 18.
öldin, þessi öld eymdar og sundrungar, þessi öld niður-
dreps og kúgunar, sú öld þó, er islenzka þjóðin tekur að
rumska nokkuð og kippa í hlekki fjötra þeirra, er hún
hafði i hvilt um áratugi og aldir. Jón sýndi það enn
betur í síðari ritum sínum, að 18. öldin var honum hið
kærasta viðfangsefni.
Næsta bók Jóns erSkúli landfógeti Magn-
ú88on og ísland um hans daga. Kom hún út í
Safni til sögu Islands 1896. Þetta rit ræðir um mesta
framfaramann á Islandi á 18. öld og um helztu tilraunir,
sem gerðar voru um hans daga til þess að reisa við efna-
hag þjóðarinnar. Það, sem einkennir Skúla, er ekki lær-
dómur, eins og svo tnarga samtímismenn hans, heldur at-
hafnarfýst samfara þreki, þautseigju og kjarki. Hann
•horfir fram, en ekki aftur. Hann hyggst að reisa þjóðina
við með hagfelldara verzlunarfyrirkomuiagi og hagnýta
betur en áður var gert afurðir landsins. Iðnaðarstofnanir
Skúla skyldu vinna úr ullinni, i stað þess að áður hafði
hún verið fiutt óunnin úr landi. Þær skyldu og bæta
fiskveiðarnar og landbúnaðinn. Var Skúli í öllu slíku á
undart sínum tíma. Er það skiljanlegt, að höfundurinn
tók hann fyrstan 18. aldar manna að söguhetju í hið fyrsta
höfuðrit sitt; svo var Skúli mikið mikilmenni og hlaut að
vera glæsilegur í augum ungs rithöfundar. En þótt Skúli
sé höfundinum hugþekkur, verður ekki annað sagt en að
hann lýsi honum hlutdrægnislaust; höfundurinn reynir ekki
til þess að levna ókostum Skúla, þrákelkni hanns og of-
stopa, sem tíðum brauzt út, honum og málefnum þeim, er
hann barðist fyrir, til mikils hnekkis. Ýmsir gallar voru
þó á riti þessu, sem ekki er þörf að minnast á, með því
að höfundurinn sneið þá flesta af í nýrri og aukinni útgáfu
ritsins, er út kom í tveggja alda minning Skúla 1911.
En við þessar rannsóknir sínar um Skúla og baráttu
hans fyrir höfuðvelferðarmálum þjóðarinnar var Jón
ikominn inn á þá braut, er verða skyldi höfuðlífstarf hans,