Skírnir - 01.12.1920, Blaðsíða 21

Skirnir]
Jón Jónsson Aðils
243-
Síðast rita Jóns rneð þessum hætti, alþýðuerindi, sem
hann hefir flutt, er D a g r e n n i n g, sem út kom 1910.
Eru þar tengd saman æviatriði helztu manna þjóðarinn-
ar, Eggerts Olafssonar, Skúla fógeta, Magnúsar Stephen-
sens, Baldvins Einarssonar og Fjölnismanna og Jóns Sig-
urðssonar og þar með einnig brugðið birtu yfir helztu
hræringar með þjóð vorri, sem þessir menn báru fram.
Það má telja einkenni þessara rita Jóns frá þessu
fyrirlestraskeiði hans, að þau eru mjög í hvatningarsniði;
svo er að sjá sem jafnan vaki fyrir honum öðru framar
að blása í landa sína anda manndóms, kjarks og stað-
festu, framsóknar og siðgæðis. Virðast þar augljós áhrif
lýðskólafrumkvöðlanna dönsku. Hann lýkur svo máli
sinu íGrullöld íslendinga: »Þá rækja menn bezt
minning hinna látnu, er þeir taka þá sjer til fyrirmynd-
ar í öllu fögru og hefja merki þeirra hátt á framsóknar-
brautinni. Minning feðranna er framhvöt niðjanna.c Og
það er af þessum sama toga spunnið, að Dagrenning
er helguð ungmennafélögum íslands »í trausti þess, að
þau vinni einhuga að sönnum þjóðarþrifum í anda þeirra
manna, er hér um ræðir.« Jón var maður þjóðrækinn
og hafði sterka trú á allri framfaraviðleitni; þess vegna
velur hann sér einkum að rita um þau efni, er helzt
Eníga í þá átt.
En þótt rit hans, þau er nú voru nefnd, séu þörf og
fræðandi óg hafi vafalaust gert mikið gagn, munu þau
þó ekki varðveita nafn hans. Hann var sjálfur ekki
ánægður með það að þurfa að sinna fyrirlestrakvöð þeirri,
ftr þingið lagði á hann, og dragast þannig burt frá þeirri
8öguritun og sögurannsóknum, sem honum voru hugleikn-
astar, en það var hin óritaða saga þeirra alda, sem mest
oaóða hvílir yfir, einkum þeirrar aldar, er hann var sér-
fræðingur um, sem sé 18. aldarinnar. Hann játaði og
sjálfur, að misfellur væru á ýmsu því, er hann hafði haldið
fram í þessum alþýðuritum sínum, og íuyndi vafalaust
hafa bætt þau rit í nýrri útgáfum.
Náskyld þessum ritum erog Islandssaga Jóns,
16*