Skírnir - 01.12.1920, Blaðsíða 63

Skirnir]
Ritfregnir
285
hryggiun. 7. Hreyfing sjávarins, er þar talað um öldugaugf, sjáv-
arföll og hafstrauma og meðal annara hafstrauma viS Island, eru
þar myndir af öldugangi og tvær myndir af sjávarföllum og síðast
mynd, er sýnir straiima við Island. 8. Lífið í Sjónum. Er þar
mjög stuttlega drepið á jurta- og dýralíf sjávarins.
’Veðurfræðin er og ung vfsindagrein, er eigi kemst verulega á
laggirnar fyr en um miðja síðustu öld.
Efnið skiftist f: 1. Eiginleikar loftsius. 2. Hiti loftsins með tveim
myndum. 3. Hitinn á ýmsum stöðum og þar í mynd, er sýnir árs-
jafnhitalínur á hnettinum. 4. Loftþyngd. 5. Viudar, með mynd
af vindmæli og tveim myndum af sveipum og ský yfir sveip. 6
Vindar á ýmsum stöðum. 7. Vatnsgufan l' loftinu, með mynd af
daggmarks-rakamæli. 8. Urkoma, með mynd af regnmæli- 9.
Urkorna á ýmsum stöðum. 10. Loftslag á íslandi.
Um bókina er fátt að segja annað eu hún er góð kenslubók,
gagnorð og ljós, enda er höf. bæði reyndur kennari og reyndur
kenslubókahöfundur. Ef eg ætti eitthvað að finna að, væri það
helzt, að bókin hefði á ýmsum stöðum mátt vera lengri, því að
svona bók lesa margir sem engrar kenslu njóta.
Það er vandi að skrifa um ýmsar fræðigreinar á íslenzku, því
að málið vantar orð yfir fjölda mörg hugtök. Er þar um tvær
leiðir að ræða, annaðhvort að búa til orð eða taka útlendu orðin, og
þá helzt samlaga þau málinu. Báðar þessar aðferðir eru notaður að
dæmi forfeðra vorra og gerir höf. það líka. En þótt forfeður vorlr
hafi leyft sór að innleiða útlend orð í málið, ættum vór þó að var-
aBt það til þess að spilla málinu sem minst. Ættum vór að leggja
áherslu á að búa til sem mest af nýjum og góðum orðum þegar
þess er þörf. Eg skal nú beuda á nokkur orð, sem eg er fremur
óánægður með, þótt eg raunar hafi ekki neitt betra að setja i stað-
inn. Á bls. 25 nefnir höf. jafnaðarstra u m a þá strauma,
sem orsakast af rás aðalstraums og ganga í öfuga átt. Mór skilst
aS hór só um sams konar strauma að ræða, sem í alþýðumáli eru
kallaöir a f t u r k a s t. Á 39. bls. er orðið normai hiti; vel
getur verið að maðtir venjist lýningaroröinu normall, sem líklega
ætti að beygjast eins og orðið viðsjáll, en óviðkunnanlegt
finst mór það vera. í svipinn þekki eg ekkert ísienzkt orð, sem
komið gæti í staðinn fyrir norraal, en eg efast ekki um að orð-
sköpunarsnillingar vorir geti búið til gott orð yfir »m e ð a 1 v e r ð
a i 1 r a m e ð a 1 v e r ð a«. Á 45. bls. er orðið hitaskekkja, mun-
uriun á meðalhita staðar og breiddarstigsins sem hann er á. Þetta