Skírnir - 01.12.1920, Blaðsíða 18

240
Jód Jónsson Aðils.
[Skirnir
segja menn, sem honum yoru samtímis í lærða skólanum.
Var það siður í lærða skólanum þá og lengi siðan, að
skólapiltar höfðu sjónleika í jólaleyfum, og var fé það,
er inn kom, gefið styrktarsjóði skólans, sem kallaður er
Bræðrasjóður. I þessu leikfélagi skólapilta hafði Jón tekið
mikinn þátt og þókt fara einna bezt allra þeirra með
hlutverk sín.
Arið 1901 var stofnað blað, sem E 1 d i n g hét, og
var Jón ráðinn ritstjóri þess. Var því blaði einkum ætlað
að fjalla um bæjarmálefni, en skyldi sneiða hjá stjórn-
málum. Blað þetta þókti hið skemmtilegasta aflestrar, og
eru í því ýmsar merkar greinir og ritgerðir eftir Jón
sjálfan, t. d. saga höfuðstaðarins o. fl.
En á þingi 1901 var Jóni aftur veittur styrkur til
söguritunar, þó með þeirri athugasemd, að hann væri
skyldur að flytja fyrirlestra um söguleg efni fyrir almenn-
ingi í Reykjavík. Hélt hann þessum styrk síðan til
1911. Hvarf Jón þá (1901) frá blaðamennskunni og hafði
þá gefið út 43 blöð af Eldingu.
Og er þá komið að öðrum höfuðþættinum í lífstarfi
Jóns, en það eru hin alþýðlegu fræðirit hans.
Það má þykja vafasamt, að hve miklu leyti þessi
athugasemd þingsins 1901 um fyrirlestrahaldið hefir verið
til góðs eða ekki. Svo mikið má að minnsta kosti telja víst, að
islenzk söguvísindi græddu ekki á henni. Fyrir þessa
sök neyddist Jón til þess að hverfa burt frá sjálfstæðum
sögurannsóknum, sem hann hafði sýnt sig prýðilega vas-
inn; hann neyddist til þess að ieita þar verkefna til
fræðslu almenningi sem greiðast var aðfanga og skemmst-
an tíma tók til undirbúnings. Rit hans eftir þetta eru
um hríð alþýðlegir fyrirlestrar um efni, sem flest hafa
verið margtuggin upp áður, mest, sem von var, fornaldar-
staglið gamla, þetta mikla fræðikerald, sem í hafa kafnað
flestir fræðimanna vorra. En þetta var engan veginn
Jóns sök, heldur beinlínis sprottið af ákvæðum alþingis.
Annað mál er það, að fyrirlestrar þessir eða rit hafa
sjálfsagt aukið þekking almennings á ’þessum efnum, með