Skírnir - 01.12.1920, Blaðsíða 20

242
Jón Jónsson Aðils.
[Skirnir
öðrum, hve mjög honum var sýnt um að bregða upp
heildarmynd fyrir lesöndum, gera yfirlit um beil tímabil,
en drukkna ekki í aukaatriðum, sem ýmsum hættir við.
Það er efalaust, að bók þessi hafði á sínum tíma geysi-
mikil áhrif. Þá voru umbrot mikil hér á landi í stjórn-
málum, og þókti þetta rit stoð mikil og styrkur hinum
yngri mönnum, er þá höfðu hafið flokk til baráttu fyrir
hærri kröfum í sjálfstæðismálum Islendinga en áður hafði
verið haldið uppi og kölluðust Landvarnarmenn. Er það
enn víst, að þessari stefnu óx mjög gengi við rit þetta og
fyrirlestra Jóns um þetta efni. En þótt rit þetta gefi gott
yfirlit um sögu landsins, þá eru þó ýmsir galJar á því,
einkum á þeim sviðum eða tímabilum, þar sem engin
rannsókn hafði farið fram áður og höfundurinn hafði ekki
getað haft tíma til rannsókna á frumheimildum frá stofni;
ber hér einkum til að nefna kaflann um 16. öldina, t. d.
dóm hans um Gizur byskup Einarsson o. fl. Ymsir smá-
gallar eru og hér í því, er höfundurinn segir um stjórnar-
skipun landsins í fornöld o. fl. Yfirleitt er rit þetta sam-
ið eftir öðrum ritum, útlendum og innlendum, og ligg.ia
ekki vísindalegar rannsóknir að baki. Má og yfirleitt
segja, að rökstuðning dóma höfundarins sé hér í veiga-
minna lagi.
Nokkuð sama máli gegnir um næsta rit Jóns, Gull-
öld íslendinga, sem út kom 1906. Er þetta rit
einnig alþýðufyrirlestrar og að mestu tínt saman úr rit-
um annarra höfunda. Viðfangsefnið er menning og lífS'
hættir forfeðra vorra á söguöldinni. Það mun mega telja,
að yfirleitt sé rit þetta mjög við alþýðuhæfi, skýrt og
skemmtdega ritað og þó til nokkurrar hlítar lýst þeim
efnum, er höfundurinn tekur til meðferðar, þ. e. þjóð-
félagslíf (landstjórn, héraðs- og sveitarstjórn og löggjöf),
andlegt líf (trúarbrögð, bókmenntir og hjátrú), atvinnu- og
viðskiptalíf, ytri lífskjör þjóðarinnar (húsakynni, klæða- og
vopnabúnaður o. s. frv.) og heimilislíf. En óvíða treður
Jón hér nýjar brautir, og eru þó söguvillur sumstaðar
hér, t. d. um goðana o. fl.