Kirkjuritið - 01.01.1947, Blaðsíða 22

16
Ðenjamín Kristjánsson:
Jan.-Marz.
prestastéttina. Má vera, að goðarnir liafi líka ógjarna
viljað láta hið andlega vald, sem þeir liöfðu farið með,
dragast í hendur óskvldra manna, og hurfu þeir því
óðum að því ráði, að senda sonu sína til læringar, og
lögðu þar með grundvöll að goðakirkjunni, þar sem
liinir stórættuðustu og' vitrustu höfðingjar höfðu vígsl-
ur tekið, og þannig tileinkað sér nokkuð af hinum sið-
fágandi áhrifum kristindómsins. Hafði þetta, eins og
nærri má geta, geysi mikla þýðingu fyrir allt kristni-
lif og menningu þjóðarinnar, hæði beint og óbeint, þeg-
ar um hina álirifamestu menn var að ræða. Klerkarnir
voru ekki lengur fyrirlitnir eins og í öndverðu. Það var
litið upp til þeirra. Þegar forystumenn þjóðfélagsins
gengu á undan í þvi að halda kristnum dómi í heiðri
og afla sér lærdóms, varð það og til að auka álit ojg
virðingu almennings í'vrir þessum hlutum.
í Kristnisögu segir svo, að á dögum Gizurar bisk-
ups, hafi flestir virðingamenn verið lærðir og vígðir
til presta, þó að höfðingjar væri1). Telur prestaskráin
frá 1143 að vísu ekki nema fjörutíu kynborna presta
,,íslenzka“2) eða tíu úr fjórðungi hverjum, en færa
má sterkar líkur fvrir því, að þar sé eigi allir ættgöfgir
klerkar taldir og líklegast, þegar litið er til hinnar
jöfnu skiptingar, að skráin hafi vei'ið gerð af biskup-
um með dómkvaðningu í huga, og sé hún því á engan
liátt tæmandi. En fram um 1200 hefir þessi venja hald-
izt, að valdamenn tækju vígslur, eða þangað til skip-
an Eiríks erkihiskups (1190) bannár biskupum að
vígja goðorðsmenn og prestum að taka þátt í verald-
legum deilum. Eftir það fara kennimenn að gefa eða
selja goðorð sín eða leggja niður kirkjuþjónustu og
eykst við það hilið milli liins veraldlega og andlega
valds. Eu um leið hrakar áhrifum kirkjunnar3).
1) Bisk. I, 29.
2) DI. I, 180—194. 3) DI. II, 289—291.