Kirkjuritið - 01.12.1973, Blaðsíða 34

sálmabókar, til notkunar á öllu land-
inu, og afnema þannig ringulreiðina
í kirkjusöngnum. En Herra Gísli and-
aðist árið 1587, áður en biskuparnir
höfðu lokið verki þessu. Þess vegna
féll það í hlut Herra Guðbrandar eins,
að annast útgáfu bókarinnar. Hann
skrifaði mjög merkilegan formála, er
hann lét prenta með bókinni. Formál-
inn varpar Ijósi á tilorðningu bókar-
innar, og þœr kröfur, sem hann gerði
til bókarinnar, og hvaða boðskap bók-
in á að flytja að hans dómi. Til-
gangur hans með útgáfu bókarinnar
var meðal annars sá, ,,að vinna gegn
og útrýma ónauðsynlegum kvœðum
um jötna og sögulegar verur, rímum,
illa ortum ástarkvœðum og ástar-
söngvum, lostaljóðum, ádeiluerindum
og hœðnisvísum, illa kveðnu spaugi,
fúlum flimtingum, og öðrum Ijótum
illa rímuðum austri, baktali og spotti,
sem alþýðan hér elskar og cefir, Guði
og englum hans til skapraunar, en
djöflinum og árum hans til gleði og
ánœgju, og það fremur hér heldur
en í nokkru öðru landi, sem er meira
í samrœmi við siðu heiðingja en krist-
inna manna, á vökunóttum og öðrum
mannamótum, I veizlum og gesta-
boðum heyrist varla annað til skemmt-
unar haft en þessi hégómlegi kvœða-
þáttur, sem Guð náði." Af 340 sálm-
um í sálmabókinni eru flestir ortir fyrr,
sem hann, Herra Guðbrandur lag-
fœrði, eða fól öðrum að laga, leið-
rétta og þýða.
Fyrir tíma Herra Guðbrandar bisk-
ups höfðu menn á íslandi gjört til.
raunir með að yrkja evangeliska
sálma, auk þeirra, sem voru í þeim
þremur sálmakverum, sem biskupar
320
höfðu látið prenta. Það var eðlilegt
að margir menn hefðu þörf fyrir
það, að játa trú sína í versum eða
sálmum. Alþýðan meðtók þessi vers
með áfergju, þrátt fyrir margs konar
galla í rími og formi. í þessum efn-
um voru menn ekki vandlátir. Þess-
vegna varð að endurkveða þessa
sálma, leiðrétta og lagfœra þá, áður
en unnt yrði að taka þá í sálmabók
safnaðanna. Aðeins fveir — í mesta
lagi þrír — sálmar er álitið að séu
eftir Herra Guðbrand sjálfan. Af skáld-
um, sem sálma áttu í bókinni, er að-
eins einn nefndur: Sálmaskáldið Ólaf-
ur Guðmundsson prestur á Sauðanesi.
Sá prestur var skólabróðir Herra Guð-
brandar, og síðar námsfélagi hans
við háskólann. Ástœðan til þess a^
hann varð sálmaskáld er sagt að hafi
verið þessi: Þegar hann fór í presta-
kall sitt, sem nývígður prestur, varð
hann fyrir því óhappi að allar eigur
hans, og meðal þess allar hans bœkur
féllu í á. Bœkurnar glötuðust allar
nema ein latnesk sálmabók. Eigood'
inn áleit þetta bendingu guðlegrc,r
forsjónar, að hann œtti framvegis a
nota skáldgáfu sína Guði til dýrðar'
Hann lofaði Guði því að byrja stra*
á því að þýða latnesku sálmabókina'
sem ekki hafði glatazt, á íslenzkt ma •
Þannig hófst sálmaskáldskapur hans-
Og hann hélt áfram að yrkja sálma
allt sitt líf. HVaða sálmar í sálmabo
Guðbrandar eru eftir hann vita mf-n'1
ekki, því nöfn höfunda eru ekki ne n
í sálmabókinni.
Herra Guðbrandur raðaði sálmunur^
í sálmabók sinni eftir fyrirmy11
dönsku sálmabókar Hans Thomis0n
Fimm árum síðar kom út gradua