Syrpa - 01.07.1915, Síða 42

40
SYRPA, I. HEPTI 1915
jafnóöum og þeir frenistu falla; þaö
er það sem gjört er í stríðinu, sem
nú stendur yfir. Að önnur hliðin
fari undan í flæmingi og tefji fyrir
hinni, til þess sjálf að ná betri af-
stöðu kemur varla fyrir nema þar
sem sérstaklega stendur á, eins og
t. d. i Búastríðinu. Búarnir vörð-
ust Englendingum með undanförog
ýmsum brögðum, sem þeir gátu
beitt vegna þess að þeir voru kunn-
ugri landinu en óvinir þeirra; en sú
aðferð getur varla komið að miklu
haldi í stríði eins og því sem nú
stendur yfir.
Það er ekki tilgangurinn með
þessari grein að fara nokkuð út í
tildrögin til stríðsins. Um það
hefir svo margt verið sagt í öllum
blöðum að það er óþarfi að segja
nokkuð um það. En það er ekki ó-
viðeigandi að berida á það, að vin-
átta þjóðanna tekur mörgum og oft
skjótum breytingum. Hún er ekki ó-
lík nágranna vináttunnþað því leyti,
að það má lítið út af bera til þess
að hún slitni og fjandskapur komi
í stað góðs samlyndis. Náttúrlega
eru það hagsmunirnir, sem ráða
mestu um hvernig samböndumþeirra
er farið. Þjóðirnar berjast ekki að
eins fyrir réttindum sínum heldur og
fyrir tilveru sinni; en tilvera þeirra
er oft að miklu leyti undir því kom-
in, að þær geti gætt hagsmuna
sinna út á við. Engin þjóð lifir út af
fyrir sig,heldur verður hver og ein að
hafa margskonar viðskifti við marg-
ar aðrar; og ef henni er meinað það,
þá er velgengni hennar og þjóðar-
tilveru, að nokkru levti, hætta búin.
Hagsmunaverndunin og viðleitninað
auka vald og áhrif þjóðanna í heim-
inum er eflaust ein helzta orsökin til
ófriðar. Auðvitað hafa konungar
og stjórnendur oft stofnað til stríða
eingöngu til*þess að hljóta frægðar-
orð. En þeim stríðum, sem þannig
eru til komin fer stöðugt fækkandi.
Þau gátu að eins átt sér stað meöan
konungsvaldið var ótakmarkað. Það
hefir að vísu verið til skamms tíma
og er sumstaðar enn, en nú má segja
að það séu hagsmunirnir, ímyndaðir
eða verulegir, sem meiru ráði. Og
þegar litið er yfir samböndin, sem
Norðurálfu þjúðirnar hafa myndað
milli sín á síðari tímum, eða réttara
sagt stjórnir stórveldanna í Norður-
álfunni, þá er auðséð að þau hafa
niiðað til þess að halda viðjafnvæg-
inu á hagsmunum og áhrifum.
Þegar Lúðvík konungur sextándi
lét líf sitt undir fallöxinni 1793,
mynduðu stjórnendur Norðurálfunn-
ar samband á móti Frakklandí í því
skyni að bæla niður lýðveldishreyf-
inguna þar, sem braust út í upp-
reistinui 1789. Samband það var
konungasamband, því allir konung-
ar Norðurálfunnar voru skelkaðir
út af atburðunum, sem átt höfðu
sér stað á Frakklandi. í því voru:
Austurríki, Prússland, England,Sví-
þjóð, Spánn, Rússland og fleiri
smærri ríki. Samband þetta mátti
sín einskis á móti lýðveldishreyfing-
unni;og það var ekki það sem batt
enda á hana í það sinn á Frakklandi,
heldur hin voðalegu hryðjuverk,sem
lpiðtogar lýðveldisins höfðu gjört
sig seka í. Napóleon Bónaparte
veittist auðvelt að verða konungur
og keisari vegna þess að frakktieska
þjóðin var orðin þreytt á því sem á
undan var gengið. En hann var
ekki fyr kominn til fullra valda en
allar Norðurálfuþjóðirnar voru orðn-
ar hræddar við hann. Hann setti
sér það markmið að gjöra Frakk-