Eimreiðin - 01.07.1946, Page 83

Kimreiðin fornritin og vísindamennirnir
227
bókin verði ábyggileg? Vantar ekki menn með þessum hugsunar-
liætti skilyrði til þess?
Það ber lítið á því, að þeini sé, yfir liöfuð að tala, ljóst, að
til þess að skýringar þeirra geti liaft nokkurt gildi, verða þær að
vera notandi til þess að gera mönnum samtímis skiljanleg önnur
orð, sem samsett eru úr skýrða orðinu og einhverju öðru orði. Tök-
tim t. a. m. orðið: glamýr = nýr eins og glær, eða eftir þeirra skýr-
ingu: nýr eins og hafiS, eða nýr eins og „fráburður“ þ. e. að skip
ber frá færum fyrir straumi „eða vindi“ (skýring B. Guðf. liér að
framan). Öllum mætti vera ljóst livílík heljar vitleysa slíkt lýs-
ingarorð væri. Að þeir telji, að ástæða geti verið fyrir þá sjálfa
til þess að sannprófa það, sem þeim, eða collegum þeirra dettur í
bug, virðist sjaldgæft fyrirbrigði. Ef prófessor þetta eða liitt telur,
að eittlivað hafi verið svo eða svo, þá er það orðið óyggjandi
sannleikur á næstu bls. í ritum þeirra, án þess að nokkrar líkur
eða sannanir liafi komið frarn álitinu til styrktar.
En vilji menn rannsaka hvað orðið „glœr“ rnerkir, en ekki láta
sér nægja getgátur einar, þá liggur beint við að atliuga, í livaða
orðasamböndum það kemur fyrir. 1 fornum ritum kemur fyrir:
„a8 lilaupa á glæ“, og „kasta á glæ“. S. Bl. nefnir: „fœriS er á glæ“,
eins og áður er getið.
„Fœri“ (gott, illt, ótryggt) er notað um ástand vegar, sem farinn
er. AS hlaupa á glœ sýnir að „glœr“ er fast, en ekki fljótandi efni,
°g öll orðatiltækin eru notuð til þess að tákna, að uni eittlivað
otryggt sé að ræða.
Hvað lýsingarorðið „glœr“ merkir, vita allir Islendingar. Einnig
það, að það er ekki ótítt, að lýsingarorð, sem fylgja nafnorðum,
eru notuð sem nafnorð um hugtakið, sem „felst“ í þeim báðum
til samans. „Helgr dagr“ verður: „helgr“; „helgar hátíSir“:
beig ar; rauSr liestr = rauðr; súr lögur (sem matur er súrsaður í)
= súr (súrinn er orðinn fúll, o. s. frv.).
Fast efni, en sem ótryggt er að hlaupa á, er t. a. m. glœr ís, og
gæti því, í samræmi við framanskráða málvenju, liafa fengið
nafnið „glœr“.
Það fer vel á þessari merkingu í öllum orðatiltækjunum: „að
kasta á „glœran ís“ (glæ) er ótryggt; liætt við að ísinn þoli ekki
þunga lilutarins, og að hluturinn týnist; „að blaupa á glærum ís“,
eða „á glæran ís“ er einnig ótryggt, jafnvel hættulegt; og „færið