Eimreiðin - 01.07.1946, Síða 94

238
RITSJÁ
KímHEIÐIN
22 íslenzkir nútímaliöfundar, sem
skotið liafa saman í kverið með sýnis-
hornum verka sinna, hafi sjálfir séð
um valið, hver úr sínum ritum. Er
hókarefnið því áður kunnugt og kom-
ið til almennings, ýmist sögur, kvœði,
ritgerðir eða ræður. Þannig hefst hók-
in á ræðu til kvenna eftir Árna Páls-
son, sem hann flutti 19. júní 1918, og
endar á smásögu Þóris Ifergssonar,
„Slys í Giljareitum“, sem fyrst birtist
í Eimrciðinni 1937.
Þó að hvergi sé þess getið, má ætla,
að höfundarnir hafi í vali sínu tekið
það bezta, sem eftir þá liggur, að
þeirra eigin dómi, til að setja í safn
þetta. Um annað gat tæplega verið
að ræða við svona tækifæri. Er þá hér
um einskonar sjálfsrýnirit tuttugu og
tveggja íslenzkra ritliöfunda að ræða,
— gæti verið eftir amerísku fyrir-
myndinni „This is my hest“ eða
„Þetta er það bezta,“ (sem eftir mig
liggur), en nýlegt safnrit undir þessu
nafni hefur náð miklum vinsælduin
víða um lönd. Enda þótt ég geri ráð
fyrir, að flestum höfundum veitist
nokkuð erfitt að skera úr um það,
hvað þeir hafi hezt ritað, dylst þó
ekki, að bók þessi er einmitt fróðleg,
þegar það er haft í huga, að hún sé
alvarleg tilraun til slíks úrskurðar.
Svo mikið er óhætt að segja, að höf-
undarnir liafa vandað val sitt, sumir
svo vel, að lesandinu finnur vart
annað fremra því, sem fyrir valinu
hefur orðið, þó að leitað sé gaum-
gæfilega í ritum þeirra.
Bókin er gefin út í 500 tölusettum
eintökum og hin vandaðasta að öllum
frágangi, eins og liæfir þeim, sem hún
er lielguð, — liinum þjóðkunna hók-
menntagagnrýnanda og háskólakenn-
ara í íslcnzkum fræðum, Sigurði Nor-
dal. ' Sv. S.
Jón Björnsson: KONGENS VEN-
Roman jra Island. Köbenhavn 1946.
(Chr. Erichsens Forlag).
Þessi skáldsaga fjallar um ævi og
starf Jóhannesar Gerechini eða Jóns
Gerrekssonar, Skálholtshiskups, og
liinna írsku sveina hans. Jón Gerreks-
son hefur löngum verið talinn einna
illræmdastur þeirra biskupa erlendra,
sem sátu á biskupsstóli hér á landi >
katólskum sið. Höf. gerir hann í engu
hetri en Islandssagan, né lieldur hina
írsku sveina hans. Sögulegur róman,
eins og þessi skáldsaga er, getur gert
hvorttveggja, að skýra sögulegar stað-
reyndir og líka skekkja þær og skæla-
Höf. leggur mikla rækt við hið fyrr-
nefnda atriði, og ber sagan með sér,
að liann sé allvel kunnugur mönnum
og málefnum hér á landi á 15. öld,
og setji sig inn í tíðarandann eins og
hann var þá. Sumar aðalpersónur
sögunnar, auk Jóns Gerrekssonar og
Magnúsar kæmeistara eða bryta ír-
anna, eru einnig nafnkenndar Per"
sónur úr íslandssögunni. Svo er um
Þorvarð Loftsson á Möðruvöllum og
föður hans, Teit Gunnlaugsson 1
Bjarnanesi, og systkinin Ivar og Mar-
gréti Hólm ó Kirkjubóli. Fjöldi aun-
arra kemur við sögu, bændur og bua-
lið, þjónustufólk í Skálholti, Hóla-
biskup o. fl. Ilún er rituð af miklu
fjöri, óvíða deyfð yfir frásögn-
inni, söguþræðinum vel fyrir koinið-
Viðburðirnir verða stærri og stærri
og eftirvænting lesandans vex eftir
því sem líður að lokaátökum sog-
unnar: aðförinni að Jóni Gerrekssynt
og sveinum hans í Skálholti 20. júh
1433 — og endalykt hans í Brúará,
svo sem frægt er orðið. Má það inikiú
vera, ef Danir minnast ekki nýafstað-
inna athurða í sínu eigiu landi v'ð
lestur þessarar hókar, og kunni það