Eimreiðin - 01.09.1964, Blaðsíða 41

EIMREIÐIN
205
yfir landið og lagði nærri því þriðjung þjóðarinnar í gröfina. Hon-
uin var ljóst, að þessir dýrgripir myndu verða eyðileggingu að bráð
í mannlausum bæjunum, ef þeim væri ekki safnað og komið á Ör-
uggan stað. Hann flutti handritin til Danmerkur 1720, en 1728
brann mikill liluti Kaupmannahafnar og safn lians varð fyrir miklu
tjóni af eldinum. Islen/.kir stúdentar í borginni björguðu um það
bil helmingi safnsins. Hann andaðist tveimur árum eftir brunann,
niðurbrotinn af missinum, og gaf eignir sínar til þess að kosta
rannsóknir handritanna.
Seinna var því haldið fram, að hann hefði arfleitt háskólabóka-
safnið í Kaupmannahöfn að handritunum, og erfðaskrá hans er oft
umtöluð í greinum um handritin, greinum, sem oftast eru skrifaðar
af fólki, sem aldrei hefur kynnt sér málið, en endurtekur aðeins
það, sem einhver dr. phil. hefur birt um málið, auðvitað í fullu
trausti. En þessi erfðaskrá er í fyllsta mæli vafasamt plagg.
Aðeins einn maður var kunnugur síðustu ævistundum Árna Magn-
ússonar. Það var liinn íslenzki vinnr hans og samverkamaður, Jón
Ólafsson frá Grunnavík. Hann vakti við dánarbeð Árna og hefur
látið eftir sig ítarlega lýsingu af andláti hans. Hann segir svo um
áform Árna viðvíkjandi handritunum:
„F.g heyrði hann segja við nokkra vini sína, sem viðstaddir vorn,
er hann lá á banabeði, að þar sem hann væri barnlaus og drottinn
hefði gefið honum góðan efnahag, æskti hann þess að þau verðmæti,
sem hann léti eftir sig, yrðu löndum hans til gagns.“
F.ftir brunann mikla, sem eyðilagði mikið af bókum og handrit-
um Árna Magnússonar, varð hann sjúkur um jólaleytið 1729. Jón
Ólafsson segir frá því, að frá aðfangadegi jóla og í þrjú dægur þar
eftir hafi hann ekki getað sofið, og frá 1. janúar nærðist hann ekki
og talaði öðru hverju í óráði. 4. janúar tók sjón og heyrn að bila,
en það var ekki fyrr en (i. janúar að assessor Gram og Bartholin
ríkisráð konru til þess að fá undirskrift erfðaskrárinnar, sem Árni
Magntisson hafði falið þeim að semja fyrir löngu. Hann var þá
orðinn svo aflvana, að hann gat ekki skrifað undir — maður að
nafni Beck varð að halda hendi hans og stýra henni.
Það var föst venja í tíð Árna Magnússonar að kveðja til opin-
beran embættismann, notarius publicus, sem átti að sjá um að allt
færi löglega fram við samningu erfðaskrár, og með því veita henni
Iagalegt gildi.
En þrátt fyrir það, að heilsa Árna Magnússonar var svo sem lýst