Eimreiðin - 01.09.1964, Blaðsíða 48

212
EIMREIÐIN
um, — safnaðarstarfið og helgihaldið hvílir nú á synagogunni, sani-
kunduhúsinu og kennslu fræðimannanna, sem varðveita lögmálið,
hin helgu rit. Ávöxturinn af þessu kemur í ljós síðar, þegar Babýlon
hefur beðið ósigur fyrir Persum, og Kýros konungur þeirra gefur
Gyðingum aftur leyfi til að flytja lieim í land sitt. Sá maður, sem
þá gerðist um skeið andlegur leiðtogi þjóðarinnar, var fræðimað-
urinn Esra, sem kemur austan að kringum árið 458 f. Kr. — Sjálf-
sagt varð all-mikill hluti Gyðinga eftir austur frá, en þeir, sem heim
komu, voru þó nægilega margir til þess að láta sér til hugar koma
að endurreisa hið forna helgihald og endurnýja gyðinglegt þjóðlíl
á grundvelli lögmálsins. En hér var við ramman reip að draga, og
aðkoman harla ömurleg. Allt menningarlíf var í kalda koli. Gyðing-
ar höfðu verið sviptir andlegum leiðtogum sínum og alþýðufræður-
um. Og síðan höfðu valdhafarnir gert sér far um að flytja inn >
landið fólk úr nágrannalöndunum, svo að bæði trúarhugmyndir og
siðir urðu ósamstæðir með öllu. Hin fornu fræði voru fallin í
gleymsku, og fólkið dró fram lífið í menningarsnauðri örbirgð-
Þetta var „sveitalýfiurinn“, Ama-harez, sem svo var nefndur. Varð
það heiti lengi vel eins konar samnafn jteirra, sem verst voru að sér,
og jrar al’ leiðandi áttu örðugast með að skilja og fylgja Jreim siðum,
er lögmálið fyrirskipaði. Þegar hér er komið sögu, myndast í land-
inu ný stétt, sem talið er að eigi rót sína að rekja til fræðslustefnu
F.sra. Það eru Itinir skrijtlcerðu, fræðimennirnir, Soferim, sem eiga
að útskýra lögmálið fyrir þjóðinni. í samkundulnisunum leggja
Jreir út ritningarnar, og sumir Jjeirra mynda skóla, sem varðveita
fornar hefðir í hendur hinni yngri kynslóð. Það er Jjessi fræðimanna-
stétt, sem á sínum tíma grundvallar aljrýðufræðslu Gyðinga, svo að
hún mun liafa tekið fram flestu eða öllu, sem tíðkaðist á því sviði
meðal fornaldarþjóða. Aljiýðuskólarnir við samkunduhúsin stuðl-
uðu að lestrarkunnáttu almennings, svo að gera má ráð fyrir, að
flestir karlmenn að minnsta kosti hafi kunnað að lesa, og getið er
um konur, sem einnig voru afburða vel að sér. Lærðir menn hafa
orðið að kunna feiknin öll utanbókar og góðum nemendum var
líkt við brunn, sem engum dropa læki, al Jtví vatni, sem í hann
rynni. —
í Gyðingalandi urðu til geysilega margbreyttar bókmenntir, svo
að ætla má, að rithöfundar þeirra hafi talið sig mega vænta Jtess
að fá all-stóran lesendahóp. Á Makkabeatímanum, þegar landið var
sjálfstætt um nokkurra ára bil, og eftir það, fóru vonirnar um