Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Page 19

2.3 Áhrif lögtöku mannrcttindasáttmálans á íslenska réttarframkvæmd
Lögtaka er afdráttarlausasta aðlögun ríkis að þjóðréttarlegum skuldbind-
ingum, þar sem ákvæðin eru þá í heild tekin í lög og hafa því sama gildi og
lög landsins, eftir atvikum stjómskipunarlög. í greinargerð nefndarinnar, sem
fylgdi frumvarpi til laga nr. 62/1994, er ekki sérstaklega rökstutt hvers vegna
það var lagt til að sáttmálinn yrði tekinn í almenn lög en ekki stjórnskipunar-
lög. Miðað við eðli ákvæðanna standa þau mun nær ákvæðum stjórnarskrár
sem sett eru til verndar mannréttindum og eru oft rúmt orðaðar meginreglur
sem mjög verður að fylla með skýringu. Vísireglur eins og mannréttinda-
ákvæði stjómarskrár og margar meginreglur í Mannréttindasáttmála Evrópu
lúta einnig sérstökum skýringarsjónarmiðum og reynir við skýringu slíkra
ákvæða meira á sjónarmið sem kalla má pólitísk en eiginlegar lögskýringar-
reglur.
Um þýðingu þess að mannréttindasáttmálinn er tekinn upp sem almenn lög
er ekki að finna frekari leiðbeiningar í greinargerð með frumvarpi til laga nr.
62/1994 en að líta megi svo á að fyrirmæli eldri laga sem séu ósamrýmanleg
ákvæðum sáttmálans falli niður við gildistöku laganna, en að ákvæði laganna
yrðu yfirleitt að víkja fyrir yngri lögum.25 Hér er beitt hinni almennu lög-
skýringarreglu um að yngri lög gangi fyrir eldri lögum (lex posterior). Til
fyllingar þessum leiðbeiningum koma svo sjónarmið þau sem rakin eru í
greinargerðinni um efnisákvæði 2. gr. laganna.
2.4 Ákvæði mannréttindasáttmálans hafa lagagildi en úrlausnir stofnana
Evrópuráðsins eru ekki bindandi að íslenskum landsrétti
Með lögum nr. 62/1994 er þetta tvennt gert: ákvæði mannréttindasáttmálans
fá lagagildi samkvæmt 1. gr. laganna en úrlausnir stofnana Evrópuráðsins eru
ekki bindandi að íslenskum landsrétti, samkvæmt 2. gr. laganna. í greinar-
gerð með frumvarpi til laga nr. 62/1994 er efni 2. gr. sérstaklega áréttað og
tekið fram að með lögtöku sé eingöngu mælt fyrir um lögtöku tiltekinna þjóð-
réttarsamninga, þannig að það séu eingöngu orð samninganna sem verða hluti
íslensks landsréttar. Fordæmi frá Mannréttindanefnd og Mannréttindadómstóli
Evrópu verði ekki þar með landslög. Þá segir svo í greinargerð með frum-
varpinu:26
Á hinn bóginn má telja sjálfsagt að reikna með að íslenskir dómstólar og stjómvöld
hefðu slík fordæmi til leiðsagnar þegar reyna kynni á skýringu einstakra ákvæða
laganna. Um skerðingu á sjálfstæði dómstóla og stjórnvalda hér á landi verður engan
veginn að ræða af þessum sökum, enda væru þau óbundin af fordæmum og staða
þeirra í raun ekki önnur en á ýmsum öðrum sviðum við beitingu íslenskra laga sem
25 Alþt. 1993, A-deild, bls. 800.
26 Alþt. 1993, A-deild, bls. 800-801.
167