Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Page 51

Þór Vilhjálmsson er hœstaréttardómari,
dómari í Mannréttindadómstóli Evrópu
og dómari í EFTA-dómstólnum
Þór Vilhjálmsson:
MANNRÉTTINDI, SÖNNUN OG SÉRSTAÐA BARNA
Frásagnir bama eru stundum helstu og jafnvel næstum einu upplýsingarnar,
sem fást um alvarleg afbrot. Það er erfitt að ræða við böm um slík mál og
erfitt að meta gildi frásagnarinnar, þegar að sönnunarmatinu kemur. Þeir sem
unnu að undirbúningi norræna sakfræðaþingsins 1994, vildu vita, hvort al-
þjóðlegar mannréttindareglur hefðu myndast á þessu sviði, nánar tiltekið um
sönnunarfærslu í málum vegna kynferðisafbrota gagnvart bömum. Reglumar
sem hér koma til álita er einkum að finna í þremur alþjóðasáttmálum: Mann-
réttindasáttmála Evrópu frá 1950, Samningi Sameinuðu þjóðanna um borg-
araleg og stjómmálaleg réttindi frá 1966 og í bamasáttmála sömu stofnunar
frá 1989. Upphaf þess að settar voru þjóðréttarreglur um mannréttindi má
rekja til síðari heimsstyrjaldarinnar og Sáttmála Sameinuðu þjóðanna, sem
samþykktur var í lok hennar. Réttindaskráin í þessum sáttmálum hvílir á göml-
um granni, sem einnig hefur mótað norrænar stjómarskrár og raunar flestar
skrifaðar stjórnarskrár allt frá lokum 18. aldar. Þar segir efnislega, að tryggja
skuli réttláta málsmeðferð fyrir dómi, og nokkrar setningar sem em til við-
bótar, svolítið mismunandi, varða sjaldnast böm. Þó má ekki ljúka þessari
umfjöllun með þeirri einföldu fullyrðingu, að þjóðréttarreglur um mannréttindi
segi ekkert um sönnunarfærslu í málum út af kynferðisbrotum gegn börnum.
Mannréttindadómstóll Evrópu hefur í allmörgum málum þurft að tjá sig um
markalínuna milli þess, sem sakaðir menn eiga rétt til, og þess sem gera má
til að létta sönnunarfærslu, þegar aðstæður mæla með því að það sé gert, ef
til vill á kostnað sakaðs manns. Þessir dómar verða varla skiljanlegir nema
baksviðið komi inn í myndina, helstu sjónarmið sem ráða reglunum um
sönnun í alþjóðasamningum. Jafnframt verður myndin ljósari, ef fleira sem
Sameinuðu þjóðimar og Evrópuráðið hafa látið frá sér fara, er kannað.
199