Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Síða 33

hverju ári sitja all margir í fangelsi fyrir slík brot eingöngu. í dag afplánar t.d.
iðnaðarmaður samtals 13 mánaða fangelsisrefsingu samkvæmt þremur refsi-
dómum fyrir réttindaleysi við akstur. Við yfirheyrslur hjá lögreglu segist hann
hafa verið að aka til og frá vinnu sinni. Þetta er hans fimmta afplánun á átta
árum fyrir umferðarlagabrot. Samkvæmt tíðkanlegri refsiframkvæmd mun
hann væntanlega sitja af sér 2/3 hluta af refsingunni nú. Reiknað er með því að
hver fangelsismánuður kosti um 250.000 kr. Afplánun þessa manns kostar því
ríkissjóð tæplega 2,2 milljónir króna.
Annar maður, tæplega sjötugur lauk afplánun fyrr á þessu ári. Hann var
dæmdur til 7 mánaða refsivistar samkvæmt tveimur dómum fyrir sams konar
brot. Afbrot hans voru þau að hann í fyrra skiptið ók bíl sínum sviptur
ökuréttindum frá sundlaug í Reykjavík og heim. I seinna skiptið ók hann frá
heimili sínu og í heimsókn til nágranna. Þessi maður fékk reyndar reynslulausn
eftir að hafa afplánað helming af ofangreindum dómum. Samanlagður kostn-
aður við afplánun þessara tveggja manna er því um 3 milljónir króna. Fleiri shk
dæmi væri hægt að nefna.
Nú ætla ég hvorki að afsaka háttalag þessara tveggja manna né halda því fram
að dómar þessir hafi verið of þungir. Þeir eru kveðnir upp af reyndum og virtum
dómurum, sem dæma samkvæmt lögum og tíðkanlegri réttarvenju og vísa í
niðurstöðum sínum til þess að brotin hafi verið marg ítrekuð. Ekki er því við
dómarana að sakast.
Annað mál er svo hvort slíkar refsingar geti talist skynsamlegar í lok 20.
aldarinnar þegar tekið er mið af þeim kostnaði sem skattborgaramir verða fyrir
og þeirri röskun sem slík refsing hefur í för með sér fyrir afbrotamanninn og þá
sem næst honum standa. Við slík brot finnst mér vel kom til greina að beita
eingöngu öðrum viðurlögum en refsivist. Fangelsisrefsing er reyndar þrátt fyrir
allt þyngsta refsing sem hægt er að dæma menn til og það eru vissulega rök fyrir
því að hún eigi illa við í þeim tilvikum þar sem afbrotið er eingöngu það að aka
eigin ökutæki. Ég geri mér þó vel grein fyrir því að þetta er ekki einfalt mál ef
um miklar ítrekanir er að ræða.
m.
I erindi þessu hef ég lítið hætt mér út í þá umræðu hvort refsingar hér á landi
séu almennt þungar eða ekki. Miðað við helstu nágrannalöndin verða þær að
teljast eðlilegar þó munur sé á milli í einstökum brotaflokkum. Frekar hef ég reynt
að lýsa því að þyngd refsinga mæld í tíma er flókið fyrirbæri. Ekki er þó hægt að
láta hjá líða að minnast á það að almenn hegningarlög eru frá 1940. Margir eru
mér væntanlega sammála um að full ástæða sé til þess að endurskoða ýmis
ákvæði þeirra meir en gert hefur verið, miðað við breytta tíma. Það sama gildir
einnig um ýmis sérrefsilög svo sem ég hef lítillega vikið að hér að framan. Það er
alls ekki sjálfgefið að sömu viðurlagategundir séu líklegar til árangurs nú á tímum
og áður fyrr og gildir þá einu hvort rætt er um almenn eða sérstök vamaðaráhrif
refsinga.
27