Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Side 76

sök hæfði ákveðið málagjald, þótt aldrei gengi upp að gjalda líku líkt. Rök
nytjastefnumanna fyrir refsingum væru hins vegar þau að bæta og endurhæfa
afbrotamanninn. Að mati fyrirlesara væri þó ekkert eitt viðhorf nægjanlegt til
að réttlæta tilvist refsinga.
Fyrirspumir bárust frá Helga I. Jónssyni héraðsdómara og Steingrími Gaut
Kristjánssyni héraðdómara.
Þá tók Erlendur Baldursson afbrotafræðingur næstur til máls og ræddi um:
Þyngd refsinga.
Hann ræddi um hversu fólk væri oft dómhart þegar þyngd refsinga bærist í
tal, sérstaklega ef um kynferðisafbrotamenn væri að ræða. Fáir vissu hve tíminn
væri lengi að líða innan veggja fangelsisins og þar sem lífsskilyrði manna væm
allt önnur í dag en þau vom fyrir nokkmm áratugum væri það ávallt þung
refsing að vera innilokaður, fjarri ástvinum og sviptur atvinnu. Hann sagði að í
nútíma þjóðfélagi tækjum við tíma frá sakbomingi, í stað auga eða tannar hér
áður fyrr. Hann kvað flesta líta á það úrræði að loka menn inni vegna afbrota
sem neyðarúrræði. Hann kvað nýjar refsileiðir ávallt þurfa að vera til skoðunar.
Þá tók næstur til máls Þorgeir Ingi Njálsson héraðsdómari og flutti erindi sem
hann nefndi:
Hugleiðingar um ákvörðun refsingar.
Hann kvað erfitt að ákvarða refsingar og að allt orkaði tvímælis þá gjört væri.
Sagði það sína skoðun að dómarar köstuðu ekki höndum til refsiákvarðana.
Hann kvað mikilvægustu leiðbeiningarregluna við refsimat vera dómvenju-
kerfið, t.d. við ákvörðun refsingar fyrir ölvunarakstursbrot og fjársvikabrot, þótt
engin tvö mál væru eins. Nú væm þau viðhorf ríkjandi að leggja aukna áherslu
á líf manna og heilsu og setja ætti manngildi ofar auðgildi. Hann kvað dómara
þurfa að vega og meta öll atriði við ákvörðun refsingar. Hann kvað færast í vöxt
að skilorðsbinda dóma, en svigrúm til skilorðsbindingar takmarkaðist þó af
dómvenju. Hann kvað ástæður skilorðsbindingar geta verið margvíslegar, t.d.
ungur aldur sakbornings. Því yngri sem brotamaður væri, því meiri líkur væm
á að refsing yrði skilorðsbundin. Þá væri ekki óalgengt að skilorðsbinding
styddist við að sakborningur hefði ekki áður gerst sekur um brot, eða sams
konar brot.
Hann reifaði nokkra dóma, þar sem refsing var skilorðsbundin. Þá hvatti hann
dómara til að reifa í niðurstöðum dóma sinna lögmælt og ólögmælt sjónarmið
sem lægju að baki dómum þeirra.
Síðastur tók til máls Helgi I. Jónsson héraðsdómari og fjallaði erindi hans um:
Fangelsisrefsingar í alþjóðlegu samhengi.
Hann kvaðst hafa sótt þing í Túnis á vegum Alþjóðasambands dómara og þar
hefði verið meðal álitaefna hveijar væm þær takmarkanir sem dómari væri
bundinn af við ákvörðun refsinga, hvort áfrýjun frestaði fullnustu refsinga og
70