Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Side 14

meðferð opinberra mála með síðari breytingum. Þær reglur eru víðtækari en
reglurnar voru upphaflega, en bótagrundvöllur hinn sami.
I 100. gr. laga 3/1878, um skipti á dánarbúum og félagsbúum, o.fl. var
ákvæði um varaábyrgð rrkissjóðs, ef tjónþoli gæti ekki fengið bætur greiddar úr
hendi embættismanns, sem skyldaður hefði verið til að greiða honum skaða-
bætur vegna tjóns er leiddi af aðgerðum við skipti á þeim búum, sem undir
lögin féllu. Slík ákvæði eru ekki í lögum 20/1991, um skipti á dánarbúum o.fl.,
en þó skal bent á, að samkvæmt 4. mgr. 48. gr. þeirra laga er mælt fyrir um, að
skiptastjóra beri að bæta tjón, sem hann kann að valda öðrum í starfi sínu, eftir
almennum skaðabótareglum. Sams konar ákvæði er í 4. mgr. 77. gr. laga
21/1991, um gjaldþrotaskipti o.fl. Skiptastjórar eru opinberir sýslunarmenn á
meðan þeir gegna skiptastjórastarfa sínum.
í 96. gr. aðfararlaga, 90/1989, er mælt fyrir um bótaskyldu gerðarbeiðanda
vegna aðfarar til fullnustu kröfu eða réttinda, sem síðar er leitt í ljós að skilyrði
skorti til, eða ef aðfarargerð hefur farið fram með ólögmætum hætti og verið
felld úr gildi af þeim sökum að einhverju leyti eða öllu. Hafi sýslumaður eða
fulltrúi hans sýnt af sér gáleysi við framkvæmd þeirrar athafnar, sem leitt hefur
til tjóns, er heimilt samkvæmt 97. gr. laganna að beina bótakröfu einnig gegn
ríkissjóði óskipt með gerðarbeiðanda.
I 32. gr. lögræðislaga, 71/1997, er mælt fyrir um skaðabótaábyrgð ríkisins
vegna nauðungarvistunar sjálfráða manns, ef lögmæt skilyrði hefur brostið til
slíkrar aðgerðar, hún staðið lengur en efni stóðu til eða að henni staðið á
óþarflega hættulegan, særandi eða móðgandi hátt. Hér virðist ekki miðað við,
að til þurfi að koma saknæm háttsemi starfsmanna ríkisins, þótt slíkt myndi
oftast vera raunin. Sjá hér einnig 5. mgr. 67. gr. stjórnskipunarlaga, 33/1944,
með síðari breytingum.
I 10. gr. laga um brunavarnir og brunamál, 41/1992, segir, að þeir sem verði
fyrir tjóni við störf í þágu brunavama eigi rétt á að fá tjónið bætt úr sveitarsjóði,
enda verði tjónið ekki bætt af vátryggingafélagi. Hér virðist heldur ekki miðað
við, að tjóni þurfi að vera valdið með saknæmum hætti.
I 2. mgr. 50. gr. vegalaga, 45/1994, er ákvæði, sem felur í sér takmörkun á
ábyrgð ríkisins (Vegagerðarinnar) á tjóni, sem kann að hljótast á þjóðvegum. Er
mælt fyrir um, að ríkið (Vegagerðin) beri ekki ábyrgð á slíku tjóni, nema um sé
að kenna stórkostlegu gáleysi starfsmanna hennar, og sannað sé, að slysi hefði
ekki orðið afstýrt, þótt ökumaður hefði sýnt eðlilega varkárni.
í 35. gr. laga um fjarskipti, 143/1996, er heimild fyrir þann, sem rekur
fjarskiptaþjónustu að undanþiggja sig ábyrgð á tjóni, sem hann eða starfsmenn
hans valda af gáleysi í starfseminni.
í XI. kafla laga um póstþjónustu, 142/1996, eru ýmis ákvæði, sem lúta að
skaðabótaskyldu þess, er annast póstþjónustu (grunnpóstþjónustu). I stuttu máli
má segja, að efni þessara ákvæða takmarki bótaábyrgð, að því leyti að þau
kveða á um, að viðkomandi sé undanþeginn ábyrgð á tjóni, sem verður vegna
starfseminnar, nema að því er tekur til tiltekinna tegunda af póstsendingum, sbr.
166