Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Síða 15

36.-38. gr. laganna. Lögin heimila einnig þeim, sem rekur slíka starfsemi, að
takmarka fjárhæð bóta, sem honum kann að vera gert að greiða. Hins vegar
sýnist ekki vera gerð krafa um sök til þess að bótaábyrgð komi til vegna tjóns,
er verður, ef tilteknar tegundir sendinga misfarast. Er ábyrgðin að því leyti
rýmri en leiðir af almennum reglum.
3.3 Ályktanir
Það er erfitt að draga einhverjar ályktanir af þeim dreifðu lagaákvæðum, sem
mæla fyrir um bótaábyrgð ríkisins í einstökum tilvikum. Ljóst er, að í sumum
tilvikum er tilgangurinn sá að takmarka ábyrgð ríkisins, sbr. ákvæðin í
vegalögum, lögum um fjarskipti og lögum um póstþjónustu. I öðrum tilvikum
er tilgangurinn sá að undirstrika skaðabótaábyrgð ríkisins, stundum er gengið
lengra og kveðið á um bótaábyrgð án sakar. Gildi slíkra ákvæða var vitaskuld
meira, þegar gildandi réttur var á þann veg, að ríkið bæri almennt ekki skaða-
bótaábyrgð á tjóni, sem starfsmenn þess ollu. Eftir að meginreglan varð á annan
veg, er tilgangur sérlagaákvæða um skaðabótaábyrgð ríkisins óljósari, nema í
þeim tilvikum, þegar mælt er fyrir um hlutlægan ábyrgðargrundvöll, eða þegar
ljóslega er verið að takmarka ábyrgð ríkisins. Þegar vafi rís um tilgang sérlaga-
ákvæða um skaðabótaábyrgð ríkisins, verður að meta hann í ljósi forsögu
þeirra. Slíkt hefur þýðingu þar sem tilgangur þessara reglna getur haft áhrif á
lögskýringu á þeim, þ.e. einkum við val á lögskýringarleið.20
4. FORSAGA SÉRÁKVÆÐIS í ÞINGLÝSINGALÖGUM UM
BÓTAÁBYRGÐ RÍKISINS
4.1 Inngangur
I upphafi greinargerðar um forsögu 49. gr. þinglýsingalaga er rétt að minna
sérstaklega á tvö atriði. Annars vegar þá staðreynd, að fram undir 1940 var það
gildandi réttur á íslandi, að ríkið bæri ekki skaðabótaábyrgð á tjóni borgaranna
eða lögaðilja, sem valdið var af starfsmönnum þess, jafnvel þótt það hefði verið
gert með saknæmum hætti. Tjónþoli varð að láta sér lynda að sækja viðkomandi
embættismann (starfsmann) um bætur. Þetta átti vissulega einnig við um tjón
vegna mistaka við þinglýsingar.21 Hins vegar er rétt að benda á áður tilvitnuð
ummæli Gizurar Bergsteinssonar frá 1940 um að þörf væri á því að setja lög um
ábyrgð ríkisins á mistökum við þinglestur.22 Þessi ummæli verða, í ljósi þeirrar
réttaróvissu sem þá rrkti um skaðabótaábyrgð ríkisins, og kemur glögglega fram
í skrifum höfundar, vart skilin á annan veg en þann, að hann telji þörf á því að
20 Um gildi tilgangs lagaákvæðis og þýðingu forsögu þess við lögskýringar má t.d. benda á;
Armann Snævarr: Almenn lögfræði, bls. 337-338 og bls. 404-424 og Davíð Þór Björgvinsson:
Lögskýringar, bls. 70-73.
21 Sbr. ummæli Einars Amórssonar í greinargerð Frede Castberg í Förhandlingarna S det
femtonde nordiska juristmötet. Bilaga II, bls. 28.
22 Gizur Bergsteinsson: Afmælisrit helgað Einari Arnórssyni, bls. 102.
167