Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Síða 55

meðan ákvæði EES-samningsins hafa ekki verið leidd í landsrétt samkvæmt
þeirri málsmeðferð sem gildir í hverju aðildarríki. EES-samningurinn viður-
kennir til að mynda berum orðum sjálfstæði dómstóla aðildarríkjanna. Þannig
segir t.d. í 15. lið aðfararorða samningsins sem EFTA-dómstóllinn vitnar ítrek-
að til niðurstöðu sinni til stuðnings að þeim markmiðum sem þar eru talin upp
skuli ná „með fullri virðingu fyrir sjálfstæði dómstólanna“. Þá er meira að segja
gert ráð fyrir því í 1. þætti 3. kafla EES-samningsins að dómsúrlausnir vegna
túlkunar samningsins og reglna sem settar eru á grundvelli hans geti verið
mismunandi eftir aðildarríkjum. Samningurinn gerir ráð fyrir að unnið verði
gegn ósamræmi sem þessu með því að koma á kerfi til að skiptast á upp-
lýsingum. í 1. mgr. 106. gr. samningsins segir t.d.:
Til að tryggja að samningur þessi verði túlkaður á eins samræmdan hátt og kostur er,
með fullri virðingu fyrir sjálfstæði dómstólanna, skal sameiginlega EES-nefndin
koma á kerfi til að skiptast á upplýsingum um dóma EFTA-dómstólsins, dómstóls
Evrópubandalaganna og dómstóls Evrópubandalaganna á fyrsta dómstigi og dóm-
stóla EFTA-ríkjanna á síðasta dómstigi.
Sérstök athygli er vakin á því að þarna er gert ráð fyrir að dómstólar EFTA-
ríkjanna á síðasta dómstigi eigi aðild að þessum upplýsingaskiptum. Hvað þetta
varðar má enn fremur vísa til þess að samkvæmt 34. gr. samnings um eftir-
litsstofnun og dómstól EFTA hefur EFTA-dómstóllinn lögsögu til að gefa
ráðgefandi álit varðandi túlkun á EES-samningnum. Dómstóli í aðildarríki er
heimilt en hins vegar ekki skylt að leggja álitamál um túlkun EES-samningsins
fyrir EFTA-dómstólinn. Gert er ráð fyrir því að aðildarríki megi takmarka þessa
heimild við síðasta dómstig.
Þessum málum er gagnstætt farið í rétti Evrópubandalagsins. Þar er ekki að
finna ákvæði sem lúta að sjálfstæði innlendra dómstóla. Sjálfstæði dómstóla
aðildarrfkja þekkist einfaldlega ekki í rétti Evrópubandalagsins. Einungis er þar
gert ráð fyrir ákveðinni verkaskiptingu. Þá er samkvæmt bandalagsrétti skylt að
leggja mál fyrir Evrópudómstólinn þegar slíkt er nauðsynlegt, sbr. 234. gr. (áður
177. gr.) stofnsáttmála Evrópubandalagsins. Evrópudómstóllinn veitir ekki ráð-
gefandi álit heldur kveður upp forúrskurð (e. preliminary ruling) sem er
bindandi.
Sé þetta dregið saman er ljóst að EES-rétturinn er ekki samþættur réttarkerfi
aðildarríkja EFTA. í EES-samningnum er á hinn bóginn gert ráð fyrir að um tvö
aðskilin réttarkerfi sé að ræða, landsrétt og EES-rétt. Það er enn fremur ljóst að
dómstólar aðildarríkja EFTA eru ekki skyldir að taka tillit til álits EFTA-
dómstólsins um reglur EES-réttar. EES-réttur gerir beinlínis ráð fyrir að
dómstólar aðildarríkja EFTA séu sjálfstæðir og beiti landsrétti. Hins vegar er
líklegt að hérlendur dómstóll myndi í þeim tilvikum þegar umrædd regla EES-
réttar hefur verið leidd í lög taka mið af áliti EFTA-dómstólsins nema sérstök
sjónarmið leiddu til annars. Þessi afstaða hérlendra dómstóla styddist við
landsrétt, þ.e. fyrst og fremst lög nr. 2/1993 um EES og lög nr. 21/1994 um
207