Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Side 93

Skattyfirvöld töldu að ekki yrði byggt á tilkynntum hlutafjáraukningum í skattalegu
tilliti þar sem í raun hafi ekki verið greitt neitt nýtt hlutafé til Frjáls framtaks.
Héraðsdómur orðar það þannig:
„Það verður að fallast á það með stefnda [ríkinu], að með umræddum hlutafjár-
aukningum runnu ekki raunverulegir fjármunir til stefnanda [Frjáls framtaks hf.] og
umræddar aðgerðir hafi gefið til kynna betri eiginfjárstöðu hjá stefnanda [Frjálsu
framtaki hf.] en hún raunverulega var“.
Frjálst framtak hf. hélt því fram að skattyfirvöld væru bundin af tilkynningum til
hlutafélagaskrár og með því að ekki hafi komið fram athugasemdir frá hluthöfum,
lánardrottnum eða hlutafélagaskrá verði skattyfirvöld að leggja það til grundvallar að
hlutafé hafi raunverulega hækkað. Um þetta segir héraðsdómur:
„Unnt er að fallast á það með stefnendum að skattyfirvöld hafi almennt ekki afskipta-
rétt af innri málefnum hlutafélaga og viðskiptum þeirra við hluthafa og lánardrottna.
Það er hins vegar meginregla að skattyfirvöldum sé heimilt að leggja sjálfstætt mat
á það hvort einkaréttarlegir gemingar hafi í raun leitt til einhverra þeirra aðstæðna
sem byggt verður á við skattlagningu og breyta þá engu þar um tilkynningar þeirra
aðila sem í hlut eiga til opinberra aðila“. Þessari kröfu var því hafnað.
Hæstiréttur staðfesti þetta með vísun til þess að um væri að ræða óvenjuleg viðskipti,
sbr. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 75/1981, sem full ástæða var fyrir skattyfirvöld að kanna
nánar og segir síðan: „Telja verður, að skattyfirvöldum hafi, sbr. 96. gr. sömu laga,
verið heimilt að meta það, hvort framangreind hlutafjárhækkun, eins og að henni var
staðið, gæti orðið gmndvöllur skattlagningar".
Hér kemur sérstaklega skýrt fram hjá héraðsdómi að byggja eigi á því sem
raunverulega gerist og skattyfirvöld haft heimildir til að leggja sjálfstætt mat á
hvort einkaréttarlegir gemingar hafi í raun leitt til aðstæðna sem byggja eigi
skattlagningu á. Þessi niðurstaða virðist vera í fullu samræmi við fræðikenn-
ingar í skattarétti. Hæstiréttur staðfestir þetta með vísun til 1. mgr. 58. gr. laga
nr. 75/1981 og því e.t.v. talið að nauðsynlegt væri að finna niðurstöðunni stoð í
tilteknu lagaákvæði.
H 1998 268 (Frjálst framtak hinn síðari)
Málið snerti meðal annars sammna hlutafélaga og það hvort uppfyllt væm ákvæði
56. gr. laga nr. 75/1981. Hæstiréttur segir um tilgang ákvæðisins að hann hafi „ekki
[verið] sá að gera hlutafélögum kleift að kaupa tap annarra hlutafélaga og nýta sér
hann til skattafsláttar án tillits til annarra rekstrarlegra forsendna. Við skýringu á hér-
greindu ákvæði þykir verða að hafa mið af ofangreindu markmiði (sem var að greiða
fyrir sammna í skattalegu tilliti) svo og að hafa jafnframt í huga ákvæði 58. gr. sömu
laga“. Var talið að umrædd sameining uppfyllti ekki skilyrði 56. gr. laga nr. 75/1981
og hafi því verð óheimilt að nýta ónotað tap hins yfirtekna félags til frádráttar tekjum
Frjáls framtaks hf.
Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur 25. febrúar 1998 (I. Guðmundsson)
Málavextir voru þeir að 1991 keyptu H og Þ sameignarfélagið S á 732.000 kr. Sam-
eignarfélagið hafði þá ekki haft með höndum rekstur í nokkur ár en átti ónotað
yfirfæranlegt tap að fjárhæð 7.320.860 kr.
245