Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Blaðsíða 12

3. HVAÐA TRAUST HAFA FJOLMIÐLAR? HVERNIG HAGA PEIR
SKRIFUM SÍNUM?
í skoðanakönnun, sem gerð var fyrir Morgunblaðið í júní/júlí 1998, en flest
heimili á íslandi eru áskrifendur að blaðinu, var fólk spurt að því hvort það teldi
einstaka fjölmiðla áreiðanlega fréttamiðla. í ljós kom mjög misjafnt álit á
fjölmiðlum, en 83% svarenda töldu Morgunblaðið sjálft áreiðanlegan frétta-
miðil og yfir 90% svarenda töldu Rrkisútvarpið og Ríkissjónvarpið áreiðanlega
miðla. Aðrir fjölmiðlar voru í verulega minna áliti sem fréttamiðlar. Líklega
sýnir þessi niðurstaða, hvaða fréttamiðla á að taka alvarlega. Hins vegar þarf
hún ekki að gefa til kynna að fólk trúi öllu sem þar er sagt. Ég geri ráð fyrir því
að aðstæður séu líkar á öðrum Norðurlöndum. Fjölmiðlarnir séu misáreiðan-
legir og almenningi sé það að einhverju leyti ljóst. Islenskir lögfræðingar
myndu hugsanlega hafa tilhneigingu til að taka undir með svarendum í þessari
skoðanakönnun Morgunblaðsins um það hvaða fjölmiðlar landsins séu áreið-
anlegastir. En þeir myndu margir kvarta undan því að frásagnir af niðurstöðum
dómsmála væru of oft ónákvæmar, fréttamatið brenglað og fréttir af málefnum
dómstólanna misvísandi og í litlu jafnvægi. Þeir myndu því líkast til ekki verða
á sama máli og almenningur um áreiðanleika fjölmiðla, að minnsta kosti ekki á
sínu sviði.
Deila má um það hvað sé frétt og hversu mikilvæg hún er. Blaðamaður við
áður umrætt dagblað skrifaði grein í blaðið í júlí 1998 og sagði þar m.a.:
„Draumur sérhvers blaðamanns er að skrifa stórfrétt - að hafa átt frumkvæði að
því að afla fréttarinnar, tryggja að réttar og sannar heimildir væru að baki
fréttinni, að hafa sjálfur skrifað fréttina frá upphafi til enda og að vera fyrstur
með fréttina, uppsláttinn, það sem okkar blaðamanna á milli nefnist „skúbb“.
Dómurum og líklega mörgum öðrum lögfræðingum þykir allt of oft farast fyrir
að blaðamenn tryggi að réttar og sannar heintildir séu að baki fréttum af dóms-
málum, frásagnir verði oft einhliða og venjuleg sakamál kalli á stórar fyrir-
sagnir, en minna sé sagt frá dómum sem hafa mikið fordæmisgildi og geta haft
veruleg áhrif á líf almennings.
Fjölmiðlamenn benda hins vegar á að dómur verði yfirleitt ekki rakinn í heild
sinni í fjölmiðli, erfitt geti reynst að finna kjarna dómsins og þeir hafi sjaldnast
aðgang að einhverjum lögfræðingi sem geti á hlutlægan hátt lesið yfir frásögn
þeirra áður en til birtingar kemur. Þeir fullyrða að fréttmatið sé mismunandi
eftir fjölmiðlum og hljóti að einhverju leyti að ráðast af meintum áhuga al-
mennings. Þeir kvarta undan því að erfitt geti reynst að fá hlutlægar upplýsingar
um málefni dómstóla, enginn fáist til að svara árásum á dómstólana og úrlausnir
þeirra. Þeir telji dómara gera lítinn greinarmun á fréttum og fréttatengdu efni.
Fjölmiðlamenn, sem samskipti hafa við dómstólana, þekkja þá reglu að dómari
hafi tjáð sig um málefnið með dómi sínum og eigi ekki að rökstyðja úrlausn
sína frekar og hafa nokkum skilning á því að þetta sé heppileg regla. Þeir sem
hafa lítil samskipti við dómstólana þekkja ekki þessa reglu eða hafa engan
skilning á henni. Þeir kvarta undan því að erfitt sé að nálgast dómarana og þeir
292