Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Blaðsíða 11

fylgir líklega þeim straumum sem um þjóðfélagið fara. Fjölmiðlar hafa verið
opnir fyrir þessum aukna áhuga og meira er nú fjallað um dómsmál en fyrr. Sagt
er meira frá niðurstöðum dómsmála og fjallað er í auknum mæli almennt um
málefni dómstólanna. Þeir, og jafnvel einstakir dómarar, verða fyrir óvæginni
gagnrýni. Að vísu eru það einungis fá mál sem fjölmiðlar fá áhuga á, en þeir
kynna þau mál fyrir almenningi og dómstólarnir eru rnetnir eftir þessum fáu
málum. Margir hafa litla þekkingu á dómskerfinu og hana gjaman úr fjölmiðl-
um og erlendum kvikmyndum, oftar en ekki bandarískum, sem menn virðast
svo heintfæra til íslensks þjóðfélags, enda þótt dómskerfið þar sé allt annað og
um margt varla til fyrirmyndar. Þá færist það í vöxt að aðilar eða málflutn-
ingsmenn þeirra láti ótæpilega í sér heyra í fjölmiðlum eftir að þeir telja sig hafa
„tapað málum“. Kemur þá fyrir að dómar eru affluttir og reynt er að koma
höggi á einstaka dómara, sem tekið hafa þátt í meðferð málsins, til þess að gera
niðurstöðuna tortryggilega. Fjölmiðlar sækjast eftir því að gefa þessum aðilum
og talsmönnum þeirra hluta af rými sínu, en lítið er leitast við að bregða upp
annarri hlið mála. Er þetta jafnvel gert í fjölmiðlum sem venjulega vilja láta
taka sig alvarlega. Einhliða málflutningi er þar haldið uppi og hvorki tekið tillit
til málflutnings annarra aðila máls né þess að dómstólamir hafa tekið þann mál-
flutning til greina og hafnað málflutningi þess sem stýrir umræðunni um dóm-
inn eftir að hann er fallinn. Þótt samvinna flestra málflutningsmanna og dóm-
stólanna á Islandi sé með miklum ágætum, svo sem mun vera um öll Norður-
lönd, og dómstólarnir njóti fulls sannmælis þeirra flestra, virðist fjölmiðlum
þykja minna vert um skoðanir slíkra manna en hinna einstöku sem hæst hafa.
Skoðanakönnun sem fram fór meðal íslenskra lögmanna í desember 1994, um
álit þeirra á héraðsdómstólum á íslandi, var þessum dómstólum hagstæð. Á
líkan hátt var niðurstaða í skoðanakönnun meðal norskra lögmanna um reynslu
þeirra og skoðanir á Hæstarétti Noregs sem gerð var 1997, en könnunin var
gerð fyrir réttinn.
Raddir sakfræðinga og háskólakennara um málefni dómstólanna virðast lítt
ná eyrum almennings. Svo virðist sem fjölmiðlar á hinum Norðurlöndunum séu
áhugasamari og duglegri við að fá álit þessara aðila á málefnum dómstóla.
Frumkvæði þessara starfshópa sjálfra til þátttöku í opinberri umræðu virðist
einnig meira þar en á Islandi. Hvort sem sá málflutningur nær eyrum margra
eða fárra er það til bóta að þessir starfshópar taki þátt í umræðunni. Þótt álit
þeirra þurfi ekki alltaf að vera jákvætt verður að treysta því að það sé ekki
einhliða og sé byggt á faglegum grunni svo að hafa megi af því eitthvert gagn.
Hérlendis virðist hins vegar svo komið að flestir fjölmiðlarnir leita til sama
hæstaréttarlögmannsins um álit á lögfræðilegum málefnum. Þótt ekkert verði
að því fundið að leitað sé álits viðkomandi lögmanns verður ekki hjá því komist
að benda á að það er oftast neikvætt í garð dómstólanna og almenningur gæti
því fengið það á tilfinninguna að þar sé eitthvað mikið að. Þess eru þó engin
merki að sú sé skoðun fagmanna almennt. Rétt væri því fyrir fjölmiðlana að
leita eftir áliti fleiri lögfræðinga svo myndin verði fyllri og sjónarhomið víðara.
291