Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Síða 8

í máli sem dæmt var í Hæstarétti árið 1987 (10. mars) var haldið fram hinu
sama um stjórnarskrána og mannréttindasáttmálann og í máli Jóns Kristinsson-
ar, en sýslumaður dæmdi málið í héraði. í dórni Hæstaréttar kemur fram að 2.
grein stjórnarskráinnar hafi ekki verið talin standa í vegi þeirri skipan sem lög
mæli fyrir um að sýslumenn og bæjarfógetar, sem hafi á hendi lögreglustjóm,
fari jafnframt með dómsvald í héraði en beinlínis gert ráð fyrir því að dómendur
geti haft umboðsstörf á hendi. Um þýðingu 6. gr. mannréttindasáttmálans fyrir
úrslit málsins segir í dóminum eftirfarandi:
Akvæðum 6. gr. Evrópusamnings um verndun mannréttinda og mannfrelsis, sbr. aug-
lýsingu nr. 11 frá 9. febrúar 1954 hefur ekki verið veitt lagagildi hér á landi. Breyta
þau ekki þeirri lögbundnu skipan sem að framan var greind. Þar sem hinn áfrýjaði
dómur var samkvæmt þessu kveðinn upp af héraðsdómara, sem til þess var bær að
íslenskum lögum, verður hann ekki ómerktur af þeirri ástæðu sem hér er um fjallað
þótt í málinu hafi verið lagðar fram skýrslur sem lögreglumaður í umdæmi héraðs-
dómara hafði tekið.
I dómi Hæstaréttar sem kveðinn var upp tæpum þremur árum síðar eða 9.
janúar 1990 var blaðinu snúið við. Málið var dæmt af 7 dómurum með sam-
hljóða atkvæði.
Þótt ekki komi það glögglega fram í dóminum má gera ráð fyrir að í því máli
hafi verið hafðar uppi sömu málsástæður og í þeim tveimur málum sem að
framan eru nefnd til sögunnar, en fulltrúi sýslumanns hafði dæmt málið í héraði.
1 dóminum er beggja málanna getið og segir síðan eftirfarandi:
Sögulegar og landfræðilegar aðstæður hafa leitt til þess, að sömu menn hafa hér á
landi gegnt störfum bæði á sviði stjómsýslu og dómsýslu. Samrýmist þetta illa við-
horfum í ríkjum, sem um annað byggja á svipuðum réttarhugmyndum og ísland.
Niðurstaða í málinu er byggð á eftirfarandi forsendum:
I málinu er á þetta að líta:
í stjórnarskrá lýðveldisins er byggt á þeirri meginreglu, að ríkisvaldið sé þríþætt og
að sérstakir dómarar fari með dómsvaldið.
Þær sérstöku sögulegu og landfræðilegu aðstæður, sem bjuggu því að baki, að sömu
menn fara utan Reykjavíkur oftsinnis bæði með stjómsýslu og dómstörf, hafa nú
minni þýðingu en fyrr, meðal annars vegna greiðari samgangna en áður var.
Alþingi hefur sett lög um aðskilnað dómsvalds og umboðsvalds í héraði, sem taka
eiga gildi 1. júlí 1992.
Island hefur að þjóðarétti skuldbundið sig til þess að virða mannréttindasáttmála
Evrópu.
Mannréttindanefnd Evrópu hefur einróma ályktað, að málsmeðferðin í máli Jóns
Kristinssonar, sem fyrr er lýst, hafi ekki verið í samræmi við 6. gr. mannréttindasátt-
málans.
Ríkisstjóm Islands hefur, eftir að fyrrgreindu máli var skotið til Mannréttindadóm-
2