Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Blaðsíða 9

Ég er eindregið þeirrar skoðunar, að öll mannréttindi séu algild og eigi að
gilda alls staðar. Aherzlur á einstök réttindi geta verið mismunandi eftir aðstæð-
um. Tæplega verður um það deilt, að í lýðræðisríki með sterkar lýðræðishefðir
og almenna velmegun er eðlilegt, að lögð sé áherzla á önnur réttindi en í þeim
ríkjum, þar sem ríkir geðþóttastjóm, almenningur er ekk'i óhultur um líf sitt
fyrir stjómvöldum og á tæplega í sig og á.
Stjómarskrá Islands er gegnsýrð af því, að á Islandi sé lýðræðisríki, þar sem
borgaramir eru jafnir og skyldur ákveðnar með lögum.2 Inngrip í réttindi
borgaranna verða að vera gerð samkvæmt lögum og uppfylla ströng skilyrði.
Skoðun mín:
Frjáls skoðanaskipti era undirstaða lýðræðisþjóðfélagsins. Ákvarðanir á að
taka á grundvelli upplýstrar umræðu, þar sem allar skoðanir megi hafa og
takmörkunum á tjáningarfrelsi verði settar mjög þröngar skorður. Af þessum
ástæðum er ég þeirrar skoðunar, að í landi eins og íslandi beri að leggja
mesta áherzlu á tjáningarfrelsið, það er undirstaða sjálfs stjómskipulagsins.
Höfundur gerir sér fulla grein fyrir því, að t.d. í Afganistan, Albaníu, Kongó,
Palestínu, Rúanda eða Zimbabve þurfi að leggja meiri áherzlu á önnur réttindi,
þar á meðal réttinn til lífs og til að hafa í sig og á. Þetta breytir því ekki, að í
umræðu á Islandi verður að miða við aðstæður hér. I dæmaskyni um breyttar
áherzlur á einstaka mannréttindaþætti má benda á, að fyrir tuttugu árum, þegar
tölvu og upplýsingabylting var fjarlæg framtíðarsýn, beindust sjónir manna
ekki mjög að þeim réttindum friðhelgi einkalífs, sem vemduð eru í 71. gr.
stjómarskrár og 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. Nú er sífellt meiri áherzla
lögð á þennan þátt af góðum og gildum ástæðum. Virk hætta er á, að tölvutækni
sé beitt til þess að safna saman og samnýta persónuupplýsingar og hverskyns
fjölmiðlar verða sífellt ágengari. Þetta hefur leitt til þess, að rétturinn til þess að
fá að vera í friði verður í æ meiri hættu.
Allir eru fúsir til að viðurkenna nauðsyn og mikilvægi tjáningarfrelsisins í
orði, en á borði breytast skoðanir mjög margra, þegar eitthvað er sagt, sem þeim
mislíkar.
Deilur um takmörk tjáningarfrelsis miðast í raun og veru yfirleitt við að
meta mikilvægi hlutfallslegra áherzlna.
Það er annarsvegar 71. gr. Stjómarskrár lýðveldisins íslands nr. 33/1944:
2 Þetta kemur m.a. mjög skýrlega fram í nefndaráliti um frumvarpið, sem varð að stjómarskipunar-
lögum nr. 97/1995, það er: „Gæta verður að því að í stjómarskránni í heild er lagður gmndvöllur
að lýðræðislegum stjómarháttum. Mannréttindakaflinn er hluti af stjómarskránni og verður ekki
lesinn úr samhengi við önnur ákvæði hennar". 1994-95. - 118. löggjafarþing - 297. mál. Þingskjal
758. Nefndarálit um frv. til stjómarskipunarlaga um breyt. á stjómarskrá lýðveldisins íslands, nr.
33/1944, með síðari breytingum. Frá stjómarskrámefnd. (Tekið af vefsíðu Alþingis, althingi.is)
203