Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Page 80

Af niðurstöðu dómsins má ráða að til þess að staðreyna orsakatengsl verður
að skilgreina hvaða þættir það eru sem hafa leitt til lækkunar á gengi hlutabréfa
og hvort hinar röngu og villandi upplýsingar tengist þeim. I dóminum er byggt
á því að meginorsakir fyrir tjóninu hafi verið upplýstar með fullnægjandi hætti.
Ekki er nægjanlegt að einhverjar upplýsingar í skráningarlýsingu séu rangar
heldur verður að vera orsakasamhengi á milli sakar og tjóns.
Þá vaknar spuming um hversu lengi fjárfestir getur reitt sig á upplýsingar í
skráningarlýsingu. Hugsa má tilvik þar sem fjárfestir kaupir hlutabréf u.þ.b. sex
mánuðum eftir að skráningarlýsing er gefin út. Mánuði síðar kemur fram að í
árshlutauppgjöri fyrirtækisins, sem birt var í skráningarlýsingunni, láðist að
afskrifa háar kröfur á hendur gjaldþrota fyrirtæki. Við þessar upplýsingar
lækkar verð bréfanna um tíu prósent. Spuming er hvort líta megi svo á að þessar
röngu upplýsingar séu orsök tjónsins. Því lengri tími sem líður því minni mögu-
leika hefur fjárfestir til að staðreyna orsakatengsl. I þessu sambandi verður
einnig að hafa í huga að fræðimenn eru almennt sammála um að eingöngu svo-
kallaðar nálægar orsakir (nálægar í tíma) geti talist grundvöllur að orsaka-
tengslum. Það viðmið hefur verið sett fram að skoða verði hvort áhrifa skrán-
ingarlýsingarinnar gæti enn á markaði þegar tilvik er metið. Sú skoðun hefur
verið sett fram að séu 12 mánuðir liðnir frá birtingu verði a.m.k. ekki unnt að
byggja á röngum upplýsingum í skráningarlýsingu.78 Það eru einnig rök fyrir
takmörkun í tíma að verðbréfamarkaðir eru mjög lifandi og verð breytast frá
degi til dags.
14.5 Sönnun tjóns
Þótt fyrir liggi að skráningarlýsing hafi innihaldið villandi upplýsingar og
unnt sé að sanna að orsakatengsl séu á milli hinna villandi upplýsinga og verð-
breytinga á verðbréfum er ekki víst að fjárfestar geti fengið dæmdar bætur. Eitt
meginskilyrða fyrir skaðabótum er að aðili geti sannað tjónið sem hann hefur
orðið fyrir. Þau álitaefni sem upp koma um sönnun tjóns eru nátengd þeim sem
upp koma við sönnun orsakatengsla.
Alitaefnin sem geta komið upp við mat á tjóninu eru margþætt. Alkunna er
að mjög margir þættir geta haft áhrif á verðbreytingar á verðbréfum. Upplýs-
ingar um minnkandi tekjur hjá félagi eða sérstaka áhættu sem hefur skapast á
viðskiptamörkuðum félags, t.d. vegna styrjaldar, hefur vitaskuld áhrif á verð
verðbréfa. Þekkt er að verð hlutabréfa getur hæglega lækkað þótt félagið fylgi
alfarið þeim áætlunum sem fyrri verðmöt hafa verið byggð á og að sömu vænt-
ingar um framtíðarstarfsemi séu fyrir hendi. Takmarkað framboð af fjármunum
til fjárfestinga á tilteknum sviðum, t.d. vegna bágs efnahagsástands í tilteknu
landi, getur haft áhrif á verðmyndun á markaði. Ótti manna við almennt hrun
verðbréfamarkaða getur lækkað verð. Miklar væntingar um velgengni tækni-
fyrirtækja hafa oft leitt til verðhækkana vegna þess að margir eru tilbúnir að
78 Erik Werlauff: B0rs- og kapitalmarkedsret, bls. 184-185.
274