Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Page 82

hreinlega sú að dæma bætur miðað við hlutfallsleg lækkunaráhrif niðurfærsl-
unnar á eigið fé félags. Þessi viðmiðun er hins vegar ekki eðlileg þegar um er
að ræða nýsköpunarfyrirtæki á tæknisviði en verðmat þeirra byggist mjög á
væntingum. Horfa mætti til markaðsverðs þegar bréfin voru keypt og áhrif
niðurfærslu vegna tapaðra krafna á virði fyrirtækisins. Þá þyrfti við matið að
taka tillit til ákvörðunar Seðlabankans og þróunar markaðarins almennt. Ýmsar
aðrar aðferðir koma einnig til greina við útreikninginn á meintu tjóni.
Um ákvörðun tjóns og orsakatengsl var sérstaklega fjallað í áðurgreindum dómi í
Commercial Holding International AIS máli.79 I málinu var banki sem annaðist
útboðið talinn ábyrgur gagnvart fjárfesti sem keypt hafði hlut í félaginu. U.þ.b. sex
árum eftir að útboðið átti sér stað urðu bréf í félaginu verðlaus. Við skoðun að
liðnum þeim tíma kom í ljós að umsjónarbankinn hafði sent tilkynningu til kaup-
hallar um að umframáskrift hefði fengist að hlutafé í útboðinu sem næmi 11%. Yfir-
lýsingin var ekki rétt því þegar útboðstímanum lauk hafði ekki fengist full áskrift í
útboðinu. Daginn eftir að útboðinu lauk hafði félag sem tengdist stjómarmönnum
skráð sig fyrir verulegum hluta af hlutaféinu. Dómurinn komst að þeirri niðurstöðu
að yfirlýsingin hefði verið röng og til þess fallin að hafa áhrif á ákvarðanir fjárfesta
um kaup og sölu á bréfum í félaginu.
I málinu reyndi á ýmis álitaefni um orsakatengsl og ákvörðun bóta m.a. vegna þess
hversu langur tími leið frá því að hinar röngu upplýsingar voru gefnar og þar til
bréfin urðu verðlaus. Dómurinn stóð frammi fyrir því að meta hvort aðili hefði
hugsanlega selt bréfin fyrr en ella ef yfirlýsingin hefði ekki komið fram og þannig
dregið úr tjóninu. I dóminum var m.a. tekið fram að hin ranga yfirlýsing væri ein-
ungis einn þáttur í upplýsingagjöfinni sem fjárfestir byggði ákvörðun sína á. Þetta
ætti að leiða til þess að það drægi úr áhrifum yfirlýsingarinnar á gengið tiltölulega
fljótt. Þá benti dómurinn á að hin ranga yfirlýsing hefði verið gefin í byrjun febrúar
1990 og strax í maí sama ár hafi komið fram neikvæðar upplýsingar í tilkynningu
um ársuppgjör. I ársreikningi fyrir árið 1990 sem birtur var í maí 1991 komu einnig
fram mjög neikvæðar upplýsingar um rekstrarafkomu. Á þessum tíma hafði gengi
bréfanna farið lækkandi jafnt og þétt. Fjárfestar áttu að geta takmarkað tjón sitt í
ljósi nýrra upplýsinga og vegna viðbragða markaðarins. Þá hafnaði dómurinn að
tjónþola yrði bættur fjármagnskostnaður vegna láns sem hann hafði tekið þar sem
eðlilegt væri að horfa til hugsanlegs gengismunar á bréfunum annars vegar, ef rétt
yfirlýsing hefði verið gefin, og hins vegar hin ranga yfirlýsing. Minnihluti Hæsta-
réttar taldi ekki efni til að lækka bótakröfuna með vísan til þess að upplýsingar um
slæman fjárhag hafi legið fyrir á árinu 1991.
Samkvæmt því sem að framan er rakið er ljóst að í mörgum tilvikum er erfitt
að sanna tjón með öruggum útreikningi. Mjög strangar kröfur myndu útiloka
marga frá því að geta krafist bóta fyrir tjón. Atvik í hverju máli geta verið
79 Sjá hér dóm Hæstaréttar Danmerkur í máli nr. 425/1998 sem kveðinn var upp þann 6. júlí 2002.
Upplýsingar um dóminn er að finna á heimasíðu réttarins http://www.hoejesteret.dk. Dóm S0- og
Handelsret í öðru máli vegna sama útboðs er að ftnna í UfR 2000:920 SHD, Finn Holm-Jprgensen
gegn BG Bank A/S.
276