Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Page 93

Svo sem vænta má hefur þessi gerbreyting á réttarsviði og gjörvöllu laga-
umhverfi innan ríkisins sett sitt mark á lagakennslu í rússneskum háskólum.
Löngum hefur verið fullyrt af hálfu ýmissa þeirra, sem vel til þekkja og vilja tjá
sig um málið, að lagakennsla á sovéttímunum hafi víða ekki verið upp á marga
fiska í þarlendum háskólum, ef mælikvarði vestrænnar lögfræði er notaður. A
því hefur hins vegar orðið mikil og gagnger breyting til batnaðar á síðustu
árum.4 Mikil áhersla er nú lögð á það í öllum viðurkenndum háskólum, eða
sambærilegum akademískum stofnunum í Rússlandi, þar sem fengist er við
rannsóknir og kennslu í lögfræði, að samræma hið akademíska starf þeim
kröfum, sem nú eru uppi í stórlega endurbættu og að mörgu leyti nýju laga-
umhverfi, þar sem leitast er við að skera á sem flesta þá strengi, sem tengsl hafa
við gamla Sovétveldið og þær lögfræðikenningar, er þá voru uppi.
Þrátt fyrir þá löggjafarbyltingu á síðustu tímum, sem hér var nefnd, ber þó
einnig að líta til þess, að sjálft réttarkerfið er, enn sem komið er, vart eða ekki
nægilega burðugt til að framfylgja þessari nýju og fjölskrúðugu löggjöf til hins
ítrasta - þ.e. réttarframkvæmdin samsvarar ekki nægilega vel hinum háleitu
markmiðum löggjafans. Enn skortir nokkuð á, að náðst hafi að „jarðbinda“
ýmis réttindaákvæði og önnur mikilvæg ákvæði rússnesku stjómarskrárinnar
frá 1993, sem að sjálfsögðu var sarnin í anda hinna nýju stjómarhátta, er tóku
við að Sovétríkjunum liðnum.5 Sannast sagna „lifa“ enn ýmsar glæður hins
eldra stjórnarfars - vegna alkunnra tregðulögmála: þunglamaleg og fremur
óskilvirk stjórnsýsla, sem er meira að segja arfur allt frá keisaratímanum, að
viðbættri nokkurri spillingu (t.d. múluþægni) á vissum sviðum, þ.á m. innan
dómsýslu og löggæslu,6 en hið síðamefnda vandamál hefur fremur en ekki
færst í aukana eftir hmn Sovétríkjanna, þar sem reglufesta og öryggisvarsla var
löngum meiri en nú er - a.m.k. á yfirborðinu. Að sumra mati eru áhöld um,
hvort Rússland verðskuldi fullkomlega, enn sem komið er, að kallast réttarríki
(í vestrænni merkingu), en hraðfara þróun í þá átt er a.m.k. augljós, og takmark
ráðamanna hafið yfir allan vafa.
Nú um stundir gætir óöryggis meðal almennings í Rússlandi og margir
komast illa af, lögbrot eru tíð, efnahagsástand er ótryggt, tilhneiging til mið-
stjómar er enn mjög rík og illa gengur að koma á aukinni valddreifingu. Tog-
streita ríkir eins og kunnugt er milli miðstjómar sambandsríkisins og ýmissa
4 Sbr. m.a. Anatoli M. Lomonosov og Royston W. Makepeace: „Legal Education in Russia -
Present Challenges and Past Influences". Law Teacher, sumar 1997, bls. 335 og áfr., og Peter J.
Sahlas og Carl Chastenay: „Russian Legal Education - Post-Communist Stagnation or Revival?"
Journal of Legal Education, Vol 48, Nr. 2/1998.
5 Samkvæmt 120. gr. stjómarskrárinnar á sjálfstæði dómara að vera tryggt - auk þess sem ýmis
önnur ákvæði 7. kafla hennar, er fjalla um dómsvaldið, miða að hinu sama - en á almanna vitorði
er, að þessi hugsjón (í vestrænum anda) er enn ekki fyllilega orðin að veruleika þótt mjög hafi
miðað í rétta átt.
6 í því sambandi verður að hafa hugfast, að laun fjölmargra - og reyndar lang flestra - opinberra
starfsmanna, einnig dómara, eru fáránlega lág (á hvaða mælikvarða sem er) og hafa auk þess
stundum verið vangoldin. Verður m.a. að skoða ýmislegt, sem úrskeiðis fer, í ljósi þessa.
287