Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Side 24

2.8.2 Samverkandi tjónsorsakir
Talað er um samverkandi tjónsorsakir, þegar fleiri en ein orsök í sömu or-
sakakeðju hafa leitt til tjóns. Þetta getur verið með ýmsum hætti.
I fyrsta lagi má hugsa sér, að tvær eða fleiri orsakir, sem hvor um sig myndi
nægja til að valda því tjóni sem varð, verki saman.
I öðru lagi má hugsa sér tvær eða fleiri orsakir, sem verka saman, en engin
ein þeirra myndi nægja til þess að valda tjóninu. Er tvennt til í þessu, annars
vegar tilvik þar sem þörf er allra orsaka til að mynda tjónið, en hins vegar tilvik
þar sem einhverjum er „ofaukið“, þ.e. þeirra var ekki þörf til þess að tjónið yrði,
en þær eru samt í orsakakeðjunni. Eru þær orsakir nefndar viðbótartjónsorsakir,
eins og fyrr greinir.
Sé vikið að þessum flokkum, er ljóst, að skilyrðiskenningin er ekki alltaf
heppileg til að svara því hvemig fari um bótaábyrgð. Þó má segja, með nokkurri
ónákvæmni, að þar sem báðar tjónsorsakir hafa verið nauðsynlegar til að tjón
yrði, (hvor um sig metin sérstaklega) metið óháð hvor annarri, þá eigi að vera
um óskipta skaðabótaskyldu þeirra, er með saknæmum hætti, eða á grundvelli
annarra bótareglna, bera ábyrgð á orsökunum.
Hér má hugsa sér til skýringar, að fé frístundabændanna Ó og G fari sam-
tímis út um ónýtar girðingar um hólf hvors um sig inn á land skógræktarfélags,
S, og eyðileggi þar allar plöntur. Ef ljóst væri, að fé hvors um sig hefði getað
valdið öllu tjóninu, er eðlilegt að þeir beri óskipta ábyrgð. Skipting á milli
þeirra innbyrðis myndi á hinn bóginn fara eftir 1. mgr. 25. gr. skaðabótalaga,
þ.e. eftir því sem sanngjamt þykir, þegar litið er til eðlis skaðabótaábyrgðar og
atvika að öðru leyti, t.d. fjölda fjár hvors um sig.
Það athugast, að ekki er gerð sú krafa, að báðar eða allar orsakimar séu
líkamlegar, og að eðli þeirra eða þáttur í atburðarás sé hinn sami. Svonefnd sál-
ræn samverkan myndi oftast nægja. Sem dæmi til skýringar um þetta má nefna:
H 1982 485
Þrír menn ruddust inn á heimili í Hveragerði til að gera upp sakir við húsbóndann.
Einn þeirra, í, réðst á húsbóndann og tuskaðist við hann, en annar, R, hélt húsfreyj-
unni, sem hafði blandað sér í málið og reynt að hindra aðkomumenn í að ráðast á
bónda sinn. Þriðji maðurinn, G, tók ekki þátt í líkamlegum átökum svo sannað væri,
en hann hafði ekið árásarmönnunum tveimur um bæinn til þess að leita að hús-
bóndanum. Sannað var einnig, að G hafði viðhaft stóryrði á árásarstaðnum og eggjað
félaga sína til dáða. Þeir voru allir þrír dæmdir til refsinga og til þess að greiða hús-
bóndanum óskipt skaðabætur vegna miska og útlagðs lækniskostnaðar.
Óskipt ábyrgð er nokkuð ótvíræð, þegar orsakirnar verka samtímis og eru
báðar eða allar svonefndar ábyrgðarorsakir, þ.e. einhver ber skaðabótaábyrgð á
orsökinni, annað hvort á grundvelli sakarreglunnar eða þá annarra reglna um
bótagrundvöllinn. Á það sérstaklega við, þegar ekki er upplýst um þátt hvorrar
eða hverrar um sig. Sem dæmi um slíkt má nefna:
328