Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Qupperneq 27

Sem dæmi má nefna, að þrír frístundabændur Ó, G, og F eiga fé, sem
sleppur inn á skógræktarsvæði, S, vegna lélegra girðinga um hólf hvers þeirra.
A skógræktarsvæðinu eyðileggja æmar allan gróður og er smalað út af svæðinu
um það leyti, sem allt er uppétið. Hér verður að líta svo á, að ábyrgð hinna
þriggja eigenda fjárins sé óskipt gagnvart S, önnur staða væri óviðunandi fyrir
hann. Uppgjör þeirra þriggja innbyrðis færi hins vegar sem fyrr eftir reglu 1.
mgr. 25. gr. skaðabótalaga.
Líklega yrði að telja hið sama eiga við, þótt nægt hefði til fullkominnar
eyðileggingar, að fé tveggja hefði sloppið inn á skógræktarsvæðið, þannig að fé
hins þriðja teldist viðbótartjónsorsök. Það ætti við, ef það hefði gerzt samtímis.
A hinn bóginn er líklega ljóst, að ekki yrði unnt að koma fram bótakröfum á
hendur hinum þriðja, ef fé hans hefði komið síðar inn á svæðið, þ.e. þegar
skemmdir voru þegar unnar. Þá hefði háttsemi hans ekki verið nauðsynlegt skil-
yrði tjóns og þaðan af síður nægjanlegt skilyrði.
2.8.3 Sjálfstæðar tjónsorsakir
2.8.3.1 Inngangur
Eins og fyrr segir er talað um sjálfstæðar tjónsorsakir, þegar fleiri en ein
tjónsorsök, sem hver um sig hefði getað valdið öllu tjóninu, verka óháð hvor
eða hver annarri. Hér er oft nefnt sem dæmi til skýringar, að tvær verksmiðjur
við sama vatn eða á láti renna úrgangsefni í ána, sem í hvoru tilviki var nægilegt
til að menga vatnið og drepa fiskstofn sem þar var.
Ymis afbrigði eru af sjálfstæðum tjónsorsökum, og lúta þau bæði að því
hvort báðar eða allar orsakimar séu ábyrgðarorsakir og eins að því, er þær verka
á mismunandi tíma. Engin leið er að fjalla um öll afbrigði sjálfstæðra tjóns-
orsaka, heldur verður aðeins vikið að þeim helztu.
2.8.3.2 Orsakirnar verka samtímis
Ef hinar sjálfstæðu tjónsorsakir verka samtímis og eru báðar eða allar
ábyrgðarorsakir, verður að telja að um óskipta skaðabótaskyldu sé að ræða.
Skilyrðiskenningin á að vísu ekki vel við í slíkum tilvikum, nema hún sé skýrð
svo að meta verði hverja orsök óháð hinni, þar sem þær verka samtímis. Önnur
niðurstaða en óskipt ábyrgð væri óviðunandi, annars vegar frá sjónarmiði tjón-
þola, sem gæti þurft að sæta því að hvorugur gæti bætt allt tjón hans, en saman
gætu þeir það, og hins vegar frá sjónarhóli samfélagsins, þ.e. að maður, sem
ábyrgð bæri á tjónsorsök, slyppi við að greiða bætur, af því að annar gæti einnig
borið ábyrgð. Óskipt ábyrgð er eðlileg gagnvart tjónþola, en það yrði svo að
ráðast í innbyrðis uppgjöri hinna bótaskyldu, hvemig skipta bæri ábyrgðinni
milli þeirra. Um það gildir 1. mgr. 25. gr. skaðabótalaga, svo sem fyrr greinir.
2.8.3.3 Orsakirnar verka ekki samtímis
I tilvikum þegar orsakimar verka ekki samtímis, heidur þegar önnur hefur
þegar valdið tjóninu er hin kemur til, er á hinn bóginn ekki eðlilegt að dæma
331