Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Blaðsíða 33

afleiðingu.40 Á síðustu áratugum hefur, svo sem fyrr greinir, almennt verið
viðurkennt, að ýmsar takmarkanir á skaðabótaábyrgðinni eiga sér, eða geta átt
sér, aðrar ástæður.41
Efnisinntak skilyrðisins um sennilega afleiðingu er óljóst, eins og reyndar
þeir fjórir dómar, sem reifaðir eru í þessum kafla sýna glöggt.42 Ýmsar aðrar
leiðir eru færar til þess að ná sömu markmiðum við að takmarka umfang
skaðabótaábyrgðar. Meðal þeirra er að draga mörk skaðabótaábyrgðar eftir því
hvert sé vemdarandlag eða vemdartilgangur þeirra reglna, skráðra eða óskráðra,
sem leiða til skaðabótaskyldu þess, sem viðhefur tiltekna háttsemi. Hér er miðað
við, að á mörgum sviðum skaðabótaréttar sé eðlilegt að draga mörk skaðabóta-
ábyrgðar eftir slíkum reglum. Við það verður gildissvið reglna um sennilega
afleiðingu þrengra, en þær hafa þó enn það hlutverk að takmarka bótaábyrgð
(atviksbundið, sbr. síðar) í þeim mæli, sem skilyrðið gefur tilefni til.
3.2 Takmörkun skaðabótaábyrgðar á grundvelli reglna um verndartilgang
skaðabótareglna
3.2.1 Viðteknar kenningar (reglur) um verndartilgang skaðabótareglna
Það hefur verið viðtekin skoðun, að umfang skaðabótaábyrgðar ætti að tak-
markast af vemdartilgangi þeirra skaðabótareglna, sem ábyrgðin er reist á.
Þannig mætti afmarka umfang skaðabótaábyrgðar, a.m.k. á tilteknum sviðum
réttarins. Sem dæmi um svið, þar sem slíkar reglur væru til ákvörðunar um um-
fang skaðabótaréttar, hefur verið bent á mál um ábyrgð ríkis og sveitarfélaga
vegna tjóns, sem valdið er í eða við framkvæmd stjómsýslu.43
Litið hefur verið svo á, að þessar reglur um takmörkun skaðabótaábyrgðar
komi til viðbótar reglum um sennilega afleiðingu, sem væru þá einnig til tak-
mörkunar á umfangi skaðabótaábyrgðar.
3.2.2 Kenningar Hákan Andersson
Á síðustu árum hafa verið settar fram skoðanir, sem lúta að því, að með
reglum um vemdartilgang skaðabótareglna, sé þeim beitt með tilteknum hætti,
megi draga mörk skaðabótaábyrgðar þannig, að ekki sé þörf á reglum um senni-
lega afleiðingu í því skyni.44 Markmiðið er m.ö.o. að fjalla heildstætt um mörk
skaðabótaábyrgðar í skaðabótarétti og nota reglur um vemdartilgang skaða-
41 Stig j0rgensen: „Ársagsproblemer i forbindelse med personskade". Nordisk forsikringstid-
skrift. 3. hefti 1960, bls. 196.
42 Sjá t.d. Hjalmar Karlgren: Skadestándsrátt, bls. 46. Þar segir höfundurinn, að inntak hug-
taksins sennileg afleiðing sé eitt hið óljósasta á sviði einkamálaréttar og sé þá mikið sagt.
43 Marcus Radetzki: Orsak och skada, bls. 37-39.
44 Kenningar um þetta eru settar fram í riti Hákan Andersson, Skyddsándamál och adekvans, sem
út kom 1993. Yfirlit yfir þær má t.d. finna í ritgerð hans „Prolegomena, introduktion till en
skyddsandamálslára". Juridisk Tidskrift. 3. tbl. 1994-95, bls. 392-414 og í riti Marcus Radetzki:
Orsak och skada, bls. 39-41.
45 Hákan Andersson: „Prolegomena, introduktion till en skyddsándamálslára“. Juridisk Tidskrift.
3. tbl. 1994-95, bls. 393 og 394.
337