Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 35

utan marka skaðabótaábyrgðar. Er því ekki að leyna, að oft virðist skýrara og
eðlilegra að styðja slíka flokkun við sjónarmið um vemdartilgang skaðabóta-
reglna en reglna um sennilega afleiðingu. Flokkunin er mjög gróf og alls ekki
tæmandi. Hún byggist á ályktunum, sem draga má af dómaframkvæmd. Ekki
hefur verið lagt mat á, hvort eða að hvaða marki hún samrýmist þeim leiðbein-
ingarreglum Andersson, sem gerð er grein fyrir að framan. Sérstaklega ber að
árétta, að þessari flokkun er ekki ætlað að útiloka að tilvik, sem teljast njóta
verndar skaðabótareglna, geti fallið utan marka skaðabótaábyrgðar vegna
reglna um sennilega afleiðingu. I þessari afstöðu felst, að þeim reglurn yrði
áfram beitt. Verða þær því útlistaðar nánar síðar í greininni.
3.2.4 Ymis tilvik, sem falla utan marka skaðabótaábyrgðar, og veigamestu
undantekningar frá þeim
3.2.4.1 Inngangur
Miðað við framangreindar forsendur má t.d. lýsa takmörkun á bótaábyrgð á
neðangreindum meginsviðum.
3.2.4.2 Hagsmunir, sem verða til við ólögmæta háttsemi
Það hefur lengi verið viðurkennd regla í íslenzkum rétti, að sumir hagsmunir
njóti ekki lögverndar. Hagsmunir rnanns, sem fengnir eru með ólögmætri hátt-
semi, njóta almennt ekki lögverndar og því ekki verndar skaðabótareglna. Sem
dæmi um það má nefna mál, sem dæmt er í H 1948 1 (einkum bls. 18-19):
I þessu máli hafði J afhent B víxil og veðsett honum, án heimildar, bifreið til trygg-
ingar því, að hann myndi greiða honum hluta vátryggingarbóta, sem J hugðist svíkja
út með því að kveikja í fasteign og vörulager. B hafði lagt til nokkum hluta vöru-
lagersins í þessu skyni. J efndi ekki þær skuldbindingar, sem hann hafði stofnað til
við B. I forsendum hæstaréttardómsins segir m.a. svo: „[...] útgáfa víxilsins og
veðbréfsins voru þáttur í glæpsamlegum athöfnum þeirra B [...] og J[...] og stofnuðu
því ekki efnislegan rétt handa B [...] gagnvart J [...]“.
Telja verður með sama hætti, að B hefði ekki getað krafizt skaðabóta vegna
þess, að þriðji maður hefði skert þessa hagsmuni, þótt sú skerðing hefði orðið
t.d. með saknæmum hætti.
3.2.4.3 Hagsmunir, sem eðlis síns vegna njóta ekki verndar
Ymsir hagsmunir eru þess eðlis, að þeir geta ekki notið vemdar skaðabóta-
reglna. Erfitt er að lýsa slíkum hagsmunum með heildstæðum hætti, en segja
má, að þeir tengist stofnun lífs, sem ekki hafi verið ætlunin að stofna, en það þó
gerzt vegna skaðabótaskyldrar háttsemi. Sumir hafa nefnt þetta tjón, sem verður
vegna röskunar á framtíðarskipan fjölskyldulífs þeirra. Hagsmunimir séu þeir
að fá að ráða því sjálfur, hvemig maður skipar til frambúðar fjölskyldumálum
339