Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Síða 37

tjónvalds er bótaskyld. Þess sér stundum stað í íslenzkum dómum, að sá sem
bóta er krafizt af, beri fyrir sig þá málsástæðu, að tjónþoli hafi ekkert (lögmætt)
erindi átt á stað þar sem hann slasaðist, sbr. t.d. H 1935 85. I þeim dómi var
þessari málsástæðu hafnað og sérstaklega útlistað, að erindið hefði verið lög-
mætt. Telja verður t.d., að sá sem brýtur sér leið að næturlagi inn á starfsstöð
manns og verður þar fyrir slysi vegna ófullnægjandi aðbúnaðar, geti vart borið
fyrir sig brot á reglum um aðbúnað á vinnustað með sama hætti og starfsmaður
á staðnum hefði getað. Ástæðan er sú, að reglum um aðbúnað og öryggi á
vinnustað er fyrst og fremst ætlað að vemda þá, sem þar starfa eða eiga lögmætt
erindi, en vart þá, sem brjóta sér þangað leið að næturlagi í því skyni að fremja
þjófnað.
3.2.4.5 Hagsmunir, sem verða fyrir tjóni vegna saknæmrar vanrækslu við
framkvæmd iögbundins eftirlits af hálfu hins opinbera48
Hið opinbera, þ.e. ríki og sveitarfélög, hefur með hendi fjölþætt eftirlit með
margs konar starfsemi einkaaðilja og með ýmiss konar tækjum og búnaði.
Starfsmenn þess gera mistök í slíku eftirliti, eins og við er að búast, og ýmis
dæmi eru þess, að slík mistök hafi leitt til tjóns. Er það ýmist tjón þess, sem
eftirlitið beinist gegn, eða tjón á hagsmunum þriðja manns. Almennt má segja,
að viðleitni til þess að sækja bætur vegna tjóns, er leiðir af mistökum við fram-
kvæmd eftirlits hins opinbera, hafi almennt ekki leitt til árangurs. Hér að neðan
verður getið helztu sviða, þar sem slíkt eftirlit er að finna og nokkurra dóma,
sem gengið hafa um skaðabótarétt vegna tjóns, er rekja má til mistaka við
eftirlitið.
Eftirlit með gerð og búnaði fasteigna
Af hálfu sveitarfélaga fer fram eftirlit með því, að byggingar og ýmis mann-
virki uppfylli þær kröfur, sem gerðar eru í lögum, t.d. skipulags- og bygg-
ingarlögum, nr. 73/1997 og stjómvaldsreglum, sbr. t.d. byggingarreglugerð, nr.
441/1998. Ríkið hefur einnig með höndum eftirlit með byggingarefnum, bygg-
ingarframkvæmdum og mannvirkjum. Eftirlit þetta, sem framkvæmt er af
Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins með stoð í VII. kafla laga nr. 70/1972,
um rannsóknir í þágu atvinnuveganna, er þó annars eðlis en byggingareftirlit
sveitarfélaga. Þess eru ýmis dæmi, að tjón hafi orðið vegna saknæmrar van-
rækslu eða mistaka þeirra, sem annast byggingareftirlit fyrir sveitarfélög. Tjónið
hefur m.a. orðið á hagsmunum þess, sem eftirlitið beinist gegn, sbr.:
48 í grein Arnljóts Björnssonar: „Er bótaábyrgð hins opinbera vegna gáleysis starfsmanna þrengri
en vinnuveitandaábyrgð almennt?" Afmælisrit Gauks Jörundssonar, bls. 27-47, er fjallað um bóta-
ábyrgð hins opinbera m.a. vegna eftirlitsstarfsemi þess.
341