Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Side 43

sennileg afleiðing af háttsemi hans? Yfirleitt verður ekki sagt, að gerðar séu
miklar kröfur í þessu efni.56
Ljóst er, að það hefur mikla þýðingu, að málsatvik verði athuguð rækilega,
því ella verður vart hægt að fullyrða það, hvort tjón hafi verið sennileg afleiðing
af háttsemi. Segja má, að matið á skaðabótaábyrgð og umfangi hennar hljóti að
eiga sér stað a.m.k. í þremur þrepum, þ.e. í fyrsta lagi athugun á því, hvort
bótagrundvöllur sé fyrir hendi, í öðru lagi hvort skaðabótaábyrgð eigi að sæta
takmörkunum vegna verndartilgangs skaðabótareglna, eða reglna um sennilega
afleiðingu, og í þriðja lagi hver bótafjárhæðin eigi að vera. Þótt matið fari fram
í þremur stigum, og ætla mætti, að mat á sennilegri afleiðingu væri því óháð
mati á bótagrundvellinum, t.d. sakarmatinu, er svo ekki í raun. Er að líkindum
óhjákvæmilegt, að stundum fari þetta mat saman. Má um það benda á:
H 1991 2006
G átti vörubifreið, sem hann hafði selt. Hann lagði bifreiðinni fyrir utan heimili sitt
í íbúðahverfi og setti ýmsa muni á pallinn, sem áttu að fylgja við söluna. Að því
búnu fór hann inn til sín, en flutti vörubifreiðina ekki á sérstakt bifreiðastæði, sem
ætlað var fyrir stórar bifreiðar. Samkvæmt reglugerð var bannað að leggja slíkum
bifreiðum við íbúðagötur. E, sem var ellefu ára, lenti aftan á bifreiðinni, er hann
hugðist hjóla heim til sín. Hann slasaðist alvarlega á auga og var talið líklegt, að
hann hefði lent á tilfæringu, sem fest var aftan á vörupallinn til að framlengja hann.
E höfðaði bótamál á hendur G. Ekki var talið, að um notkun í skilningi 88. gr.
umferðarlaga væri að ræða og því ekki dæmd hlutlæg ábyrgð. Talið var, að G hefði
brotið fyrirmæli í reglugerð um bann við stöðu bifreiðarinnar á þessum stað, eftir að
fermingu hennar var lokið. Síðan segir í forsendum Hæstaréttar: „Mátti sjá fyrir
sérstaka slysahættu stafa af bifreiðinni þar vegna breiddar hennar og búnaðar á
afturenda vörupallsins". I framhaldi af þessum orðum er því slegið föstu, að hátt-
semi hans hafi verið saknæm og ólögmæt og felld á hann fébótaábyrgð. E var látinn
bera þriðjung tjónsins sjálfur.
Sjá og H 1996 1697 og H frá 7. febrúar 2002, mál nr. 244/2001. í síðar-
nefnda dóminum segir svo í forsendum Hæstaréttar, þegar verið er að meta,
hvort háttsemi yfirmanna hjá vinnuveitanda tjónþola sé saknæm og baki því
vinnuveitanda bótaskyldu:
Þessum yfirmönnum átti að vera fyllilega ljóst hvers kyns hætta gat fylgt því að
hella skyndilega allmiklu köldu vatni yfir mann, sem átti einskis slíks von og lá á
bakinu í þröngri aðstöðu undir sláttuvél við vinnu sína. Með áðurgreindum fram-
burði vitna er nægilega sýnt, að áfrýjandi brást við þessu óvænta atviki með því
ósjálfrátt að reyna að komast í flýti undan sláttuvélinni, en rakst í þeirri viðleitni upp
undir hana og hlaut þá áverkana, sem hann krefst nú bóta fyrir. Þessi viðbrögð
56 Sbr. umfjöllun Jan Hellner og Svante Johansson: Skadestándsrátt, bls. 204, en þar segir „Icke
varje liten ökning beaktast", en af þessu má væntanlega draga þá ályktun, að ekki séu gerðar miklar
kröfur.
347