Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 68

„ransagning“ í þessu samhengi ætti að vera „leit“, sbr. nánar ákvæði XI. kafla
laga nr. 19/1991, um meðferð opinberra mála.
Sambærilegt álitaefni vaknar við samanburð á 132. gr. hgl. og 148. gr. dönsku
hgl. I íslenska ákvæðinu eru orðasamböndin „réttra aðferða" og „eða brýtur
aðrar þesskonar reglur“ notuð til að lýsa verknaðaraðferðinni en í danska ákvæð-
inu er orðalagið sem notað er „lovbestemte fremgangsmáder“ og „eller lignende
forholdsregler“. Hafa verður í huga að 132. gr. hgl. er samhverft brot og er því
refsað fyrir verknaðaraðferðina eina og sér og ásetningur til einhvers konar
tjóns eða annarra afleiðinga af háttseminni ekki áskilinn. Því er mikilvægt að
verknaðaraðferðinni sé lýst með skýrum hætti. Ekki verður séð að lögskýr-
ingargögn bæti hér úr. Því hefði verið eðlilegra að orðalagið væri nokkuð
þrengra, eins og gert er í 148. gr. dönsku hgl., t.d. með því að nota orðalag eins
og „lögmætra aðferða" eða „lögákveðinna aðferða“ fremur en „réttra aðferða“
sem er rýmra og afmarkar þannig ekki með fullnægjandi hætti þann mælikvarða
sem ákvarðar hvort aðferðin var „rétt“ eða ekki.
Að því er varðar 133. gr. hgl. leiðir samanburður við 149. gr. dönsku hgl. til
þeirrar ályktunar að fyrmefnda ákvæðið sé efnislega þrengra. Orðalag 133. gr.
hgl. virt heildstætt er takmarkað við afplánunarfanga, sbr. „gæta fanga eða annast
framkvæmd refsidóms", „lætur fanga komast undan“ og „að refsing verði fram-
kvæmd með öðru og vægara móti“. Þá virðast lögskýringargögn sem rakin eru
hér að framan styrkja þessa niðurstöðu. Akvæði 149. gr. dönsku hgl. tekur hins
vegar samkvæmt orðalagi sínu og að mati fræðimanna einnig til sakbominga á
rannsóknarstigi máls, sbr. orðalagið „lader en sigtet undvige“, hvort sem um er að
ræða gæsluvarðhaldsfanga eða sakbominga sem vistaðir em í fangageymslu án
þess að gæsluvarðhaldsúrskurður liggi fyrir.29 Yakin skal athygli á því að í
dönskum rétti hefur verið lagt til grundvallar að 149. gr. dönsku hgl. taki ekki til
þess þegar maður er t.d. nauðungarvistaður á spítala vegna andlegra annmarka,
sbr. hér á landi fyrirmæli III. kafla lögræðislaga nr. 71/1997.1 dönskum rétti er þó
gert ráð fyrir því að flytjist afplánunarfangi á slíka stofnun, eða sé handtekinn
maður vistaður á geðheilbrigðisstofnun til eftirlits, verði almennt að líta svo á að
þeir falli undir ákvæðið.30
2.4 Ákvæði 134. og 135. gr. hgl.
134. gr.
Misnoti opinber starfsmaður stöðu sína til þess að neyða mann til að gera eitthvað,
þola eitthvað eða láta eitthvað ógert, þá skal hann sæta fangelsi allt að 3 árum.
135. gr.
Ef opinber starfsmaður tekur þátt í embættis- eða sýslunarbroti annars opinbers
starfsmanns, sem undir hann er gefinn, eða leitast við að koma honum til að fremja
slíkt brot, þá skal hann sæta þeirri refsingu, sem við því broti liggur, en þó svo
aukinni, að bætt sé við hana allt að helmingi hennar.
29 Vagn Greve, Asbjurn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen: sama rit, bls. 94. Þar er gengið út
frá þvf að „en fange omfatter ogsá den, der er d0mt til anbringelse i forvaring".
30 Vagn Greve, Asbjurn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen: sama rit, bls. 96.
372