Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Side 53

Sambærilegar reglur eru í X. kafla neyt.kpl., þ.e. í 49.-51. gr. Er í 49. gr. neyt.kpl.
fjallað um réttaráhrif riftunar og nýrrar afhendingar, í 50. gr. um afrakstur og vexti
þegar greiðslum er skilað og í 51. gr. um missi réttar til riftunar og afhendingar á ný.
Samkvæmt þessu eiga sömu sjónarmið við um skýringar á 64. gr. kpl. og 49. gr.
neyt.kpl. 50. gr. neyt.kpl. svarar til 65. gr. kpl. og 51. gr. neyt.kpl. svarar til 66. gr
kpl.96
7.2 Réttaráhrif riftunar
7.2.1 Skyldur aðila falla niður
Þegar kaupum er rift falla skyldur aðila til að efna þau niður, sbr. 1. mgr. 64.
gr. kpl.97 og 1. mgr. 49. gr. neyt.kpl. Hafi kaup verið efnd að fullu eða að hluta
af hálfu samningsaðila má krefjast skila á því sem móttekið hefur verið. Aðili
getur þó haldið því sem hann hefur móttekið þar til gagnaðili skilar því sem
hann hefur tekið við. Sama á við þegar aðili á rétt til skaðabóta eða vaxta og
fullnægjandi trygging er ekki sett, sbr. 2. mgr. 64. gr. kpl. og 2. mgr. 49. gr.
neyt.kpl. Ef seljandinn á að afhenda á ný getur kaupandi haldið hjá sér því sem
hann hefur móttekið þar til afhending hefur átt sér stað að nýju, sbr. 3. mgr. 64.
gr. kpl. og 3. mgr. 49. gr. neyt.kpl. Riftun hefur engin áhrif á samningsákvæði
um atvinnuleyndarmál, um lausn ágreiningsefna eða um réttindi og skyldur aðila
sem leiðir af riftuninni, sbr. 4. mgr. 64. gr. kpl. og 4. mgr. 49. gr. neyt.kpl.
I 64. gr. kpl. er á því byggt að krafan um riftun eða um skil á greiðslum sé
á rökum reist. Ljóst er að aðili samnings getur ekki frestað samningsskyldum
sínum með því að rifta kaupum nema skilyrði þess séu til staðar. Fari riftun
fram, án þess að skilyrði séu til staðar, er hún ólögmæt. Riftun fer því fram á
ábyrgð þess sem riftir. Ef ágreiningur er um réttmæti riftunarkröfu verða aðilar
að leita úrlausnar á þeim ágreiningi hjá dómstólunum. Annað mál er að sam-
þykki gagnaðili að kaupin gangi til baka, án þess að skilyrði riftunar séu fyrir
hendi, er eðlilegt að fara að öðru leyti eftir ákvæðum greinarinnar nema aðilar
semji beinlínis um aðra tilhögun.
Samkvæmt 1. mgr. 64. gr. kpl. falla skyldur aðila niður þegar kaupum er rift.
Þetta gildir um allar skyldur aðila samkvæmt kaupsamningi en ekki aðeins um
skylduna til að afhenda söluhlut og greiða hann. Sumir samningar kunna þó að
vera þess eðlis að þetta getur ekki átt við að öllu leyti, sbr. 4. mgr. 64. gr. Þar
fyrir utan getur verið að riftun hafi samkvæmt lögum í för með sér sérstakar
skyldur fyrir aðila, t.d. skyldu til að annast söluhlut skv. 73. gr.98
Um réttaráhrif riftunar í fasteignakaupum ræðir í 33. gr. fast.kpl. Þar kemur
fram að sé kaupsamningi rift falla brott skyldur samningsaðila til efnda. Hafi
96 Um skýringar á 49.-51. gr. neyt.kpl. sjá Alþt. 2002-2003, þskj. 904, bls. 68-72.
97 I lagagreininni eru sameiginlegar reglur um áhrif þess að kaupum er rift og um skil á greiðslum.
Um afrakstur og vexti þegar greiðslum er skilað er hins vegar fjallað í 65. gr. Efni 1., 2. og 4. mgr.
greinarinnar svarar til 81. gr. Sþ-sáttmálans. Ákvæði 2. mgr. 64. gr. svarar til 57. gr. eldri laga, en
önnur ákvæði greinarinnar eru nýmæli í íslenskum lögum. Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 144.
98 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 144.
263