Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 91

stjómarskrárinnar hafa takmarkast við ákvæði það sem varð að 2. mgr. 74. gr.,
varðandi hið neikvæða félagafrelsi, auk þess sem 11. gr. var höfð sem fyrir-
mynd að því að fella félaga- og fundafrelsi saman í eitt ákvæði.96 Að vísu var
einnig tekið fram í athugasemdum frumvarpsins við ákvæði það er varð að 74.
gr., eins og fram kemur í dómi Hæstaréttar, að réttur til að stofna félög sam-
kvæmt 1. mgr. 74. gr. sé háður talsvert þrengri undantekningum en sé ráðgert
að geti verið heimilar í 2. mgr. 11. gr. MSE og 2. mgr. 22. gr. ABSR. Vart verður
þó litið svo á að sú tilvísun feli í sér vísbendingu um að 11. gr. MSE sé fyrir-
mynd 1. mgr. 74. gr. stjómarskrárinnar þannig að líta beri til MSE fremur en
annarra alþjóðasáttmála sem vemda verkfallsréttinn við túlkun ákvæðisins.
4.6 Er rétt að hafa hliðsjón af öðrum sáttmálum en MSE við túlkun á 1.
mgr. 74. gr. stjórnarskrárinnar?
Ekki verður ráðið af lögskýringargögnum með fmmvarpi til stjómarskipun-
arlaga nr. 97/1995 hvort sérstök umræða hafi farið fram um inntak hins jákvæða
félagafrelsis samkvæmt MSE, eða öðmm sáttmálum, eða vemd verkfallsréttarins
sem slíks samkvæmt ákvæði I. mgr. 74. gr. Er því ekki unnt að halda því fram að
tilvísun til stéttarfélaga sem þá var felld inn í félagafrelsisákvæðið endurspegli
vilja stjómarskrárgjafans til að laga ákvæðið að þeim skuldbindingum sem ísland
hefur undirgengist með aðild sinni að FSE og samþykktum ILO nr. 87 og 98. Því
til viðbótar að nú er sérstaklega vísað til stéttarfélaga í ákvæðinu er þó ýmislegt
sem mælir með því að litið verði til þessara sáttmála við túlkun á inntaki jaess. Má
þar fyrst nefna þá viðurkenndu lögskýringarreglu að túlka beri ákvæði landsréttar
í samræmi við þjóðréttarlegar skuldbindingar, en Hæstiréttur hefur ekki aðeins
beitt þessari reglu við túlkun almennra laga heldur einnig ákvæða stjómarskrár.
Einnig má benda á umræddan vilja stjómarskrárgjafans til að laga ákvæði stjóm-
arskrárinnar almennt að skuldbindingum samkvæmt alþjóðlegum mannréttinda-
sáttmálum. Hér skiptir einnig máli að félagafrelsisákvæði samþykkta ILO og FSE
eru sett fram sem lagaleg réttindi og mæla fyrir um vemd borgaranna gegn af-
skiptum ríkisvaldsins, sbr. hins vegar þau viðhorf um megineinkenni efnahags-
legra og félagslegra réttinda sem lýst hefur verið hér að framan. Þá má benda á
samspil 1. mgr. 74. gr. og 2. mgr. 75. gr. stjómarskrárinnar, sbr. að nokkru leyti
forsendur Hæstaréttar í sjómannamálinu, en í síðargreinda ákvæðinu sem bætt var
við stjómarskrána árið 1995 er tekið fram að í lögum skuli kveða á um rétt manna
til að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu.97 í athugasemdum
% Alþt. 1994-95, A-deiId, bls. 2105-2106.
97 Akvæöið var svohljóðandi í frumvarpi því sem lagt var fyrir Alþingi: „Rétti manna varðandi
vinnu og orlof skal skipað með lögum“. Því var breytt í núverandi mynd í meðförum Alþingis.
Kemur fram í nefndaráliti stjómarskipunamefndar að þessi breyting hafi verið gerð þar sem
spumingar hafi vaknað um það hvort ákvæðið væri nægilega skýrt. Lagði nefndin þvf til breytingar
a orðalagi þessarar málsgreinar og segir í nefndarálitinu að „með þessu orðalagi er ætlunin að festa
1 stjómarskrá það samningsfrelsi sem hér hefur ríkt lengi meðal alls þorra launafólks, um kaup,
kjör, orlof og önnur mikilvæg réttindi sem tengjast vinnu“. Sjá Alþt. 1994-95, A-deild, bls. 3886.
301