Uppeldi og menntun - 01.07.2005, Blaðsíða 124

vísindum og tækni flessa heims. Svonefnt vísinda- og tæknilæsi hefur grundvallar-
flý›ingu fyrir einkalíf okkar, fjárhagslega stö›u, samfélagslega stö›u og menntunarlega.
Fyrir 35 árum benti Alvin Toffler á fla› í bók sinni, Future Shock, a› nútímama›urinn yr›i
svo ofurseldur hinni öru flróun vísinda og tækni a› á endanum hlyti hann a› tapa áttum,
héldi hann ekki vöku sinni. Þrátt fyrir flokkalega leikni ömmu ungu stúlkunnar og jafn-
aldra hennar í lykkjuskrift Marinós er flessi samfélagshópur dæmdur til a› lenda meira
e›a minna utan gar›s á endanum sökum vísindalegs og tæknilegs ólæsis. Ólæsir flegnar
hinnar nýju aldar ver›a ekki fleir sem geta ekki lesi› og skrifa› texta, heldur fleir sem
leggja sig ekki fram um a› nema, afnema og endurnema (learn, unlearn and relearn), sag›i
Toffler. Me› ö›rum or›um flá tekur hinn vísinda- og tæknivæddi veruleiki okkar svo
örum breytingum a› vi› ver›um a› hafa okkur öll vi› a› læra nýja hluti, venja okkur af
fleim sem úreldast og fyrnast og endurmennta okkur í flví sem hefur breyst.
Hér ver›ur ekki dæmt um fla› hvort tími sé kominn til a› afnema (unlearn) lykkjuskrift
flá sem kennd var í barnaskólum á sí›ustu öld. Ekki heldur hvort kominn sé tími til a›
afnema, endurnema (relearn) e›a endursko›a flá sundurlausu flekkingarmola í málfræ›i
og stær›fræ›i sem vi› höfum fram a› flessu trúa› a› öll ungmenni flurfi á a› halda til a›
geta útskrifast úr grunnskóla. En svo miki› er víst a› hugmyndir OECD um almennt læsi,
vísindalegt læsi og stær›fræ›ilegt læsi vir›ast fela anna› og meira í sér en fla› a› geta
fluli› sundurlausa mola flekkingar e›a gert fleim sérstök skil. Þa› a› geta lesi› jöfnu me›
breytunum x og y og teikna› samsvarandi beina línu, fleygboga e›a einhverja a›ra mynd
á rú›ustrika›an pappír er án efa flý›ingarmikil kunnátta í ákve›nu samhengi. En
samkvæmt hugmyndum PISA um stær›fræ›ilegt læsi er hún lítils vir›i fyrir flestar 15 ára
manneskjur, flví fleim reynist jafnan erfitt a› setja flessa kunnáttu í samhengi vi›
veruleikann. Hér kann einhver a› spyrja: En eru ekki margir slíkir molar flekkingar og
kunnáttu flannig a› fleir nýtast okkur sí›ar á ævinni og flá tekst okkur a› setja flá í
samhengi vi› veruleikann? Ef til vill. En á móti má spyrja: Er teikning fleygboga á
rú›ustrika›an pappír mikilvægari flekkingarmoli fyrir nútímamanneskju en ýmislegt fla›
sem skólar sleppa me›vita› e›a óme›vita› úr námskrám sínum? Til dæmis má nefna
fljálfun í a› lesa, túlka og fjalla gagnrýni› um flær stær›fræ›ilegu, tæknilegu og vísinda-
legu upplýsingar sem fjölmi›lar bera á bor› fyrir okkur dag hvern.
Ekki er loku fyrir fla› skoti› a› fókus PISA-verkefnisins veki upp spurningar um
áherslur í sjálfri kennaramenntuninni. Þar ætti ef til vill frekar a› fjalla á gagnrýninn og
skapandi hátt um hinar fjölmörgu víddir og birtingarform hlutfallshugtaksins í veruleika
daglegs lífs og starfs, svo dæmi sé teki›, en grundvallarhugtök fræ›igreinarinnar
stær›fræ›i, svo sem grúpur og a›ger›ir í mengi án samhengis vi› anna›, flótt flar sé án
efa um mikilvæga mola flekkingar og kunnáttu a› ræ›a í flví samhengi sem fleir tilheyra.
Hér ver›ur ekki meira fjalla› um stær›fræ›ilegt læsi, en lesendur hvattir til a› kynna sér
fla› nánar á vef OECD, sér í lagi ni›urstö›urnar frá 2003.
Um flátt vísinda og tækni í almennu námi
Um sí›ustu aldamót skrifa›i einn fremsti núlifandi sérfræ›ingur um náttúruvísindanám
barna,Wynne Harlen, a› vart fyndist fla› ríki í veröldinni sem ekki hef›i breytt námskrám
sínum á flann veg a› veita náttúruvísindum flar veglegan sess, ekki síst í námi yngri
V I Ð H O R F
124
uppeldi_14arg_2hefti_9 copy 12/13/05 9:49 AM Page 124