Búnaðarrit - 01.01.1943, Síða 68

B U N A t) A U R I T
('.()
ins. Af jarfiabók A. M. sézt, að ].á eru skógar viðast
geugnir til þurðar, uppblástur og sandfok herjar víða
á byggðir Iandsins og jarðir bafa lagzt i auðn. T. d.
Sandhöfn og Kirkjuhöfn í Hafnahreppi á Reykjanes-
skaga og Strönd í Selvogi o. s. frv. Lyng er rifið til
eldneytis og talið lil landsnytja. Manneldisjurtir eru
lielzt taldar: söl, hvannarœtur og fjallagrös.
Nokkir nýtir uinbótamenn eru uppi í 18. öld, sem
beita sér fyrir ræktun og bættum búnaðarháttum. Má
tii þeirra telja Eggert Ólafsson, Björn Halldórsson
j.rest í Sauðlauksdal, sem fyrstur ræktaði kartöflur
og stundaði garðrækt, Skúla Magnússon landfógeta,
Jón Eiríksson o. fl. I’ella kunni alþýða manna ekki
að meta, jarðeplin vildi fólkið ekki borða, kál og
annað grænmeti kallaði ])að gras, sem ]>að vildi ekki
Jeggja sér til munns, því að það væri ekki „grasbítir'*.
Þó að oft skyggði í bakkann hjá íslenzkum bændum
á 18. öldinni, þá liverfa flestar þær hörmungar fyrir
hinni miklu neyð, sem hér var eftir Móðuharðindin
1785. Eftir þau er talið að fólkið hafi ekki verið hér
á landi nema um 40C.00 og fénaður er talinn: 8(.8I5
hross, nautgripir 9800 og sauðfé 49600. Jarðskjálftar
voru miklir og l'éll fjöldi bæja einkum á Suðurlandi.
Allt var i hinni mestu neyð og var talað um að flytje
það fólk, sem eí'tir lifði suður á Jótlandsheiðar. Að
þvi var þó ekki horfið.
Eg get ekki látið hjá líða að minnast á danska prest-
inn Ludvig Harbo, sem hingað var sendur 1741 lil
þess að kynna sér skólahald og andleg mál. Eitt ný-
mæli leiddi af ferð hans hingað, sem snerti alþýðu-
fólk landsins. Hér var lögboðin kennslubók í kristn-
um fræðum (Ponti gamli), sem í sjálfu sér hefur, ef
til vill, ekki verið neitt sáluhjálpar atriði, um þáð má
deila, en það er víst, að það studdi að því, að alþýðan
öll lærði að lesa ba*kur. Ekki þykir mér heldur ólíklegt
að „barnalærdómurinn“ hafi stutt að ratvísi og stefnu-