Straumar - 01.04.1930, Blaðsíða 19

STRAUMAR
13
í þá sálma hér, af því eg hefi nýlega ritað grein um sér-
hætti í skólamálum og uppeldismálum íslendinga. Sú grein
birtist bráðlega í öðru tímariti. Eg hefi þar gert grein
fyrir nokkrum augljósustu ágöllum í uppeldismálum vor-
um, orsökum þeira, — og hversu úr verði bætt.
En þetta, sem lögreglustjóri skýrði frá, ásamt ýmsu
öðru, bendir til þess, að íslenzk æska hafi þeg'ar gert sína
uppreisn. Það er auðséð, að henni hæfir ekki allskostar
til þroska, það umhverfi, sem henni er veitt til að vaxa
í. Sakir þær, sem telja má á hendur henni, eru nákvæm-
lega þær sörnu sem æsku annara landa. En það skiftir ó-
neitanlega nokkru að vita, hvort hér með verði einnig
taldir þeir kostir, sem beztir mega þykja með uppreisnar-
æsku annara landa, og lýst er að nokkru hér að framan.
Því verður ekki svarað nema með því að greiða úr
annari spurningu: Er uppreisn íslenzkrar æsku bygð á
ráðnum vilja um það, að leiða hér í garð nýja félags- og
menningarstefnu ? Er hún bygð á skilningi á, þeim hörm-
ungum, sem hið dauðadæmda fyrirkomulag hefir bakað
öllu mannkyni? Er hún knúin fram af óbeit á félagslegu
ranglæti, af fyrirlitningu á hjátrú og hugleysi, af viðbjóði
á blekkingum, af leiða á úreltum uppeldisaðferðum ? Er
hún komin fram af því, að heilir hópar samhuga æsku-
manna hafi sagt ríkjandi skipulagi upp trú og hollustu?
Er hún óhjákvæmileg afleiðing þess, að unga fólkið trúir
á annað betra, nýtt skipulag, nýtt réttlæti?
Eg efast um að hægt sje að svara þessu játandi nema
að mjög litlum hluta. Eg veit að það gleður margar sálir
að svo er. En það er í rauninni harla lítið gleðiefni. Því
í hverju er þá fólgin uppreisn íslenskrar æsku? Hún er
þá ekkert annað en ofurlítil smækkuð mynd af vandkvæð-
um hinnar borgarlegu menningar: léttúðinni, ruddaskapn-
um, eigingirninni, ólöghlýðninni, yfirgangnum. Og þó að
til kunni að vera menn, sem þykja þessir kostir með niðj-
um sínum, efnilegir til mikils íramgangs og æskilegs, þá
er það nú svo eigi að síður, að þetta er það, sem á máli
allra alda og þjóða hefur verið meint með orðunum ómenn-
ing, villimenska. Vandkvæðin, sem vér eigum við að búa