Morgunn - 01.06.1987, Blaðsíða 32

skynjunar hafa að nokkru leyti komist á vitorð almennings, en
fæstir vita harla lítið um þær vandvirknislegu rannsóknir, sem
gerðar hafa verið á undanförnum tveim öldum.
Karl von Reichenbach barón uppgötvað snemma á 19. öld að
til var fólk, sem hafði óvenjulegan næmleika gagnvart veður-
breytingum alveg á sama hátt og loftvog. Von Reichenbach var
þekktur vísindamaður og átti að baki sér margar þýðingarmikl-
ar uppgötvanir á sviði efnafræði.
Hann uppgötvaði meðal annars paraffin, kreósót, hið kunna
sótthreinsunarefni og pitacol, sem er efni notað í litum. Hann
var manna fróðastur um loftsteina og norðurljós. Auk þess var
Reichenbach mikill iðnfrömuður, og átti verksmiðju í víðátt-
umiklum iðnhéruðum allt frá Dóná til Rínar. Það var hann,
sem árið 1815 lét smíða hinar miklu viðarkolaofna til járn-
vinnslu við Haussch og Baden. Síðar lét hann reisa miklar stál-
smiðjur og málmbræðsluverksmiðjur víðs vegar um Evrópu og
árið 1821 kom hann á fót hinni fyrstu sykurrófnaverksmiðju, en
það jók mjög á orðstír hans í Evrópu.
Það var á meðan hann fékkst við rannsóknir á norðurljósum,
að hann uppgötvaði að til voru menn sem skynjuðu þegar rafs-
egulstormar væru í aðsigi mörgum klukkustundum áður en þeir
áttu sér stað, og hann gerði sér far um að skilja betur viðbrögð
þessa fólks gagnvart veðurbreytingum. Margt af þessu fólki var
einnig næmt fyrir segulsviði og skynjaði einhvers konar „út-
streymi“ bæði frá seguljárni, kristöllum og fólki. Einnig sá það
„geislandi orku“, streyma út frá fingurgómum manna. Nefndi
Reichenbach þetta „streymiorku“, sem við í dag mundum kalla
orkusvið.
Áhugi Reichenbachs breyttist smám saman í alvarlegar vís-
indaathuganir. Um árabil fékkst hann við þessar rannsóknir,
sem beinlínis stofnuðu í hættu því vísindalega áliti, sem hann
hafði áunnið sér, en hann hélt sem áður fast við þá skoðun sína
að slíkar rannsóknir hefðu mikið og raunhæft gildi. Árið 1845
gaf Reichenbach út sjö rit, sem sýndi árangurinn af rannsókn-
um hans og nefndust þau „Samband lífsorku við segulafl,
rafmagn, ljós og hita“. Ritin vöktu ákafa gagnrýni og spott með
30
MORGUNN