Saga - 1987, Page 83

VIÐ RÆTUR KIRKJULEGS REGLUVELDIS A ÍSLANDI 81
giort 2 gange om Aaret husbesógelse;" (Þjskjs. KI-9 (1751-1752): Bréf H.B. til
GKIC, 12/9 1751.) Og í skýrslu Gísla Magnússonar biskups frá 1758 segir stuttlega
unr þetta atriði: „Catechizationer og Huusbesógelser bliver forrettede, naar Tiid og
Lejlighed det tilstæde, i sær hos unge Præster." (Þjskjs■ KI-15 (1758): Bréf G.M. til
GKIC, 7/9.)
8 Varðandi konungsbréf um ferminguna frá 1744, sjá Lovs. for Isl. 2, 50. - Pað er upp
°g ofan hvort hinar elstu varðveittu prestsþjónustubækur geyma fermingarskrár
eða ekki. Þar sem þeim er ekki fyrir að fara, getur stundum í vísitasíuskýrslum
Skálholtsbiskupa um „seriem/indicem/catalogum confirmatorum" (þ.e. um sér-
stakar bækur yfir fermingarbörn eins og reglur mæltu fyrir um), sjá t.d. KI-9
(1751-1752): Vísitasíuskýrsla Ólafs Gíslasonar fyrir árið 1751, 27/7 1752, heimild-
arst. 19: Reykholt.); KI-12 (1756): Vísitasíuskýrsla Finns Jónssonar yfir Árnes-
sýslu, 23/9, heimildarst. 21: Hrepphólar. (Athuga ber að skýrslan er dags. 25/7
1757 og ætti því eðlilega heima í KI-14 (1757) þar sem er að finna bréf til GKIC,
dags. sama dag, sem skýrslan fylgdi upphaflega með.) KI-15 (1758): Vísitasíu-
skýrsla Finns Jónssonar fyrir 1758, 28/7, heimildarst. 6: Útskálar.
Annað almennt sálnaregistur, yfir Hallormsstaðarsókn, hefst 1748, sama árið og
Olafur Gíslason var á yfirreið um Austurland. (1 skrám Þjóðskjalasafns, Prestsþjón-
nstubækur og sóknarmannatöl, 21, er elsta sóknarmannatal Hallormsstaðar ranglega
arsett 1751. Krotað hefur verið yfir hið upprunalega ártal í fyrirsögn skrárinnar,
„Maneskiur í Hallormsstadar kirkiusókn, ungar og gamlar A. 17..." (?), svo það er
IUI hllæsilegt en sýnist helst hafa verið 1748. Til hins sama bendir líka innbyrðis
samanburður á aldri nokkurra einstaklinga, eins og hann er tilgreindur í elsta re-
gistrinu, og aldursmerkingum þeirra í skránni sem verður fyrst ársett með vissu,
Þ-e- 1755.) Svo vill til að ministerialbóka er að engu getið í skýrslu biskups yfir
Hallormsstað, gagnstætt því sem algengast er. Raunar er ekki ósennilegt að sókn-
arpresturinn, Magnús Guðmundsson, hafi fyrst byrjað að færa skrána haustið
10 ^748, ^ 6 6^r l3‘s*<uP var ri^inn hjá.
Sóknarpresturinn sem hélt þessar bækur, Þorleifur Bjarnason, skipar að réttu lagi
eiðurssess í sögu hinna elstu varðveittu sálnaregistra. Hann vígðist til Kálfafells
1 apríl 1748 sem aðstoðarprestur föður síns og þjónaði kaliinu til 1754. Fyrstu fjög-
ur arin hefur hann fært sálnaregistur samviskusamlega yfir alla sóknarmenn tví-
veg>s á ári, í júní og okt./nóv.; síðan nefur hann látið eina færslu nægja árlega.
r'ð 1754, þegar Finnur Jónsson var kallaður frá Reykholti til að gegna biskups-
embætti í Skálholti, tók Þorleifur við Reykholtsbrauði. Hér sló hann ekki heldur
slöku við skráningu sálnanna: sóknarmannatal Reykholts frá embættistíð hans
^^A-1783) er tvímælalaust samfelldasta og ítarlegasta sálnaregistur sem varð-
ve>st hefur frá 18. öld. Sr. Þorleifur gekk svo langt í nákvæmninni að hann tíund-
aði jafnaðarlega í tölum bænir og sálma sem hvert sóknarbarna hans hafði á valdi
sínu! (Sjá 2. mynd.)
umburðarbréfi til kennimanna í Árnessýslu, dags. 16/12 1756 (Þjskjs. Bps. A IV,
nr- 33), fyrirskipaði Finnur biskup hverjum presti, sem hafði ekki getað lagt fram
sálnaregistur við vísitasíu hans, að senda sér „án uppáhalds rigtig Copie edur
i s ract " sem lii min sie komid allra seinasta fyrer næstkomande Páska..."(9.
!. urþ Af vísitasíuskýrslu Finns biskups fyrir árið 1756 (Árnessýslu) sést glöggt að
fölulegar upplýsingar hafa sums staðar verið færðar inn eftir á, í eyðu sem upphaf-
12 Vaf Slulm ettir' (Sjálf skýrslan er dags. 25/7 1757, sbr. aftanmálsgr. 8.)
þessum tilvikum vitnar skýrsla Finns biskups óbeint um tilvist sálnaregisturs,
° ast með orðalaginu „Ministerial Bogen ogde andreboger/desligeBoger...". Um
a afell (t. l, prestakall nr. 6) er tekið svo til orða í skýrslunni: „Hans Boger var
6