Saga - 2003, Blaðsíða 26

24
SIGURÐUR GYLFIMAGNÚSSON
Hobsbawm ritaði bók um tímabilið frá 1914-1991 sem hann
nefndi Öld öfganna og hélt þar fram afgerandi viðhorfi til sögunn-
ar og þeirra hræringa sem tuttugustu aldar menn urðu vitni að.16
Hobsbawm kynnir til sögunnar sína sýn á aldarfarið og það
hvemig hann telur að framhaldið verði. Hann tekur því tHlit til
þeirra umbreytinga sem hafa orðið á faginu í vitund margra sagn-
fræðinga, á tengslum fræðimannsins og fortíðarinnar. Aðalatriðið
er að yfirlitssaga af þessu tagi getur í raun ekki orðið annað en
skoðun eins (eða fleiri) á hvað sé markverðast í sögunni; hlutlæg
lýsing á því „hvað gerðist" á tuttugustu öldinni er því tímaskekkja
að mati Hobsbawms og gengur tæplega upp í nútímasagnfræði
hvort sem menn fallast á mikilvægi yfirlitsrita eða ekki. Slíkt yfir-
lit verður að yfirvarpi, samfelld frásögn án afgerandi afstöðu.17
3. Skynfæri sagnfræðinga
Tjáning
Nú má spyrja: Hvernig hafa íslenskir sagnfræðingar gert upp ný-
liðna öld? Hvemig hafa hugmyndirnar sem að framan voru rædd-
ar skilað sér inn í fræði þeirra? Svo vel vill til að fyrir liggja tvö
verk sem beinlínis var til stofnað í því augnamiði að takast á við
tímann (fortíðina) og fagið. Fyrra ritið sem hér um ræðir er sér-
stök útgáfa af tímaritinu Sögu árið 2000 sem byggðist á umfjöllun
margra þekkta sagnfræðinga um sín sérsvið. Greinunum er ýmist
deilt niður eftir tímasniði eða efnisflokkum en síðari tilhögunin á
einkum við sögu síðari alda. Þannig em nokkrar greinar sem bein-
línis tjá viðhorf sagnfræðinga til fyrirbæra eins og félagssögu,
menningarsögu, byggðasögu, hagsögu, kvennasögu og sögu ut-
anríkismála og þjóðemis. Aðeins ein kona var valin til að taka þátt
í verkefninu og vaktí það nokkra furðu þar sem íslensk sagnfræði
hefur á að skipa mörgum öflugum kvensagnfræðingum.18 Þrátt
fyrir þennan augljósa annmarka á ritínu er mikill fengur í útgáfu
þess þar sem það gefur tækifæri til að meta stöðu íslenskrar sagn-
16 Eric Hobsbawm, Öld öfganna.
17 Sjá athyglisverða umfjöllun um þessi viðhorf hjá Guðna Th. Jóhannessyni
sagnfræðingi og doktorsnema í London á Englandi: „Höfum við gengið til
góðs?"
18 Á þetta drepur Ólafur Rastrick í beittum ritdómi í Morgunblaðinu: „Þróunar-
línur í íslenskri sagnfræði".